اصطلاح‌شناسي مفهوم «نظم» و «نظام» در تطور فقه شيعي

حاكميت ولايت فقيه، برآيندي است از يك نگاه نظام‌مند به فقه شيعه؛ اهتمام به پيشينه چنين نگاهي در فقه شيعه موضوع اصلي تحقيق حاضر است. سير تطور اصطلاح‌شناسي «نظم» و «نظام» در فقه شيعي از خلال بررسي منابع معتبر، نشان مي‌دهد توجه به معناي اصطلاحي سيستم مجموعه‌اي از اجزا و روابط كه يك كل را براي تحقق هدفي واحد تشكيل مي‌دهند در دو قالب خرد و كلانِ خود در اين فقه مورد توجه بوده است و به موازات ساير جنبه‌هاي اين دانش، سير تكاملي داشته است. در فقه مذكور از سيستم حاكم بر حيات دنيوي انسان به «نظام‌النوع» تعبير شده كه اين نظام با پذيرش شريعت از سوي بشر با عنوان «نظام‌ المعاد و المعاش» علاوه بر مصالح دنيوي، تأمين سعادت اخروي انسان را نيز تضمين مي‌كند. در اين بين از نگاه فقها شيعه، فقه دانشي است كه تفسير قوانين حاكم بر نظام المعاد و المعاش را رسالت خود دانسته و در همين راستا براي اداره اجتماع بشري و اجراي قوانين شريعت، سيستمي را با نام «نظام‌الحكم» معرفي مي‌نمايد و ولايت فقيه، نزد فقهايي چون امام راحل; در واقع، نظريه‌اي است در حوزه نظام الحكم فقه شيعي.