بررسي تغاير مفاهيم «عين»، «منفعت» و «نفع» در فقه اماميه و حقوق ايران

محققان، اعيان و منافع را به معيّن و كلّي تقسيم كرده و منافع را از اين منظر تابع اعيان دانسته‌اند. همچنين اغلب حقوقدانان، اعيان كلي پيش از ايجاد را منفعت پنداشته‌اند. در اين مقاله با بازنگري در مفاهيم «عين» و «منفعت» اين نتيجه به‌دست آمده است كه عينيت يافتن مخصوص اعيان است و منافع نيز اگر عينيت پيدا كنند، از مصاديق عين خواهند بود. بنابراين به نظر مي‌رسد تقسيم‌بندي منافع به معين و كلي نادرست بوده و بايد تقسيم‌بندي جديدي در اين مورد ارائه كرد. همچنين عنوان منفعت در مورد اعيان كلي، پيش از تعيين مصداق، استعمالي مجازي است. به نظر نگارنده اعيان كلي تنها حاوي «نفع» بوده و فاقد منفعت‌اند. نفع نيز به تبع عين كلي مي‌تواند متعلق ذمه قرار گيرد و نتيجتاً مملوك باشد. ثمره آنچه گفته شد در ارتباط مستقيم با امكان سنجي ابراء يا اعراض و ضمان از منفعت است. بررسي موارد و پاسخ به مسائل فوق در جستار حاضر به شيوه كتابخانه‌اي و با مراجعه به منابع اصلي، مورد پژوهش قرار گرفته است.