شواهدي بر غرق شدن پلاتفرم كربناته فارس در ژوراسيك، جنوب ايران

Evidence of the drowning of the Fars carbonate platform in the Jurassic, southern Iran

مطالعه چيدمان رخساره‌ها و محيط رسوب‌گذاري توالي‌هاي ژوراسيك منطقۀ فارس، گوياي تحولات مهمي در تاريخچۀ تكامل اين قسمت از حوضه­ي رسوبي زاگرس از جمله خروج از آب تا غرق‌شدن پلاتفرم كربناته در آن دوره است. به‌منظور بررسي جنبه‌هاي مختلف اين رويدادهاي زمين‌شناسي، دو بُرش از نهشته‌سنگ‌هاي ژوراسيك در كوه گدون و ميدان نفتي كوه‌سياه از نظر رسوب‌شناسي، چينه‌نگاري و چاه‌نگاري مطالعه شدند. يافته‌هاي اين تحقيق نشان داد كه توالي رسوبي ژوراسيك زيرين منطقۀ فارس عمدتاً شامل سنگ‌هاي كربناته و شيل‌هايي است كه در بخش داخلي يك رمپ هموكلينال نهشته‌ شده‌ است. اين توالي به يك افق خاك آهكي (كالكريت) منتهي مي‌شود كه همزمان با ناپيوستگي آلنين و خروج پلاتفرم از آب تشكيل ‌شده ‌است. پيشروي دريا و برقراري دوباره پلاتفرم در اوايل ژوراسيك مياني منجر به پوشانده‌ شدن سطح ناپيوستگي با كربنات‌هاي پيراكشندي، شيل‌هاي دريايي عميق و سنگ­آهك‌هاي پلاژيك است. پوشانده ‌شدن بدون واسطه نهشته‌هاي پلاتفرمي با رخساره‌هاي دريايي عميق باژوسين، نشانه افزايش ناگهاني فضاي رسوب‌گذاري و غرق‌شدن سكوي كربناته فارس است. چنين شرايطي، نتيجه عميق‌شدن سريع حوضه ناشي از فرونشيني تكتونيكي همزمان با بالابودن سطح جهاني آب درياها در باژوسين است. در اين زمان، تغيير محيطي بارزي در حوضه زاگرس روي داد كه طي آن پلاتفرم وسيع و پيوسته (اپيريك) ژوراسيك پيشين از هم تفكيك و سامانه رسوبي تازه‌اي ايجاد شد. اين سامانه متشكل از درياهاي عميق و پلاتفرم‌هاي كربناته در بين آن­ها بود و توسعه بيش­تر درياهاي باز را نشان مي‌دهد. تشابه محيط­رسوبي نهشته‌هاي باژوسين در فارس و حوضه گوتنيا (لرستان و شمال عراق) نشانه گسترش درياهاي عميق در بيش­تر مناطق زاگرس است. با اين اوصاف، غرق‌شدن پلاتفرم كربناته ژوراسيك يك رويداد فراگير و نقطه عطف در تاريخ رسوب‌گذاري و تكامل ساختاري زاگرس است كه رژيم رسوبي پس از آن كاملاً متفاوت شده‌ است.

The study of facies stacking and depositional environment of the Jurassic successions in the Fars region indicates important changes in the evolution history of the Zagros Basin, including subaerial exposure and drowning of the platform during that period. To investigate the different aspects of these geological events, two sections of the Jurassic sedimentary rocks in Gadvan anticline and Kuh-e Siah oilfield have been studied by sedimentology, stratigraphy and well logging. The results indicate that the Lower Jurassic sedimentary sequence is composed mainly of carbonate rocks and shales deposited in the inner part of a homoclinal ramp. This sequence terminated by a calcareous soil horizon (calcrete) which formed simultaneously with the Aalenian unconformity and related platform emergence. Subsequent marine transgression and re-establishment of the platform during early Middle Jurassic resulted in the discontinuity surface covered by peritidal carbonates, deep-marine shales and pelagic limestones. Immediate overlap of the platform deposits with the Bajocian deep-marine facies indicates a sudden increase in accommodation space and drowning of the Fars carbonate platform. The drowning was the result of rapid deepening of the basin caused by tectonic subsidence and a coeval global sea-level rise. This time slice represents a significant environmental change across the Zagros Basin during which the Early Jurassic undifferentiated platform (epeiric shelf) evolved into a new sedimentary system. This system containing deep-marine basins separated by platform areas reflects a change to more open marine conditions. Similar sedimentary environment of the Bajocian deposits in Fars and Gotnia Basin (Lurestan and northern Iraq) indicates the extension of deep-marine environment in most areas of the Zagros. Therefore, drowning of the Jurassic carbonate platform is a pervasive event and turning point in sedimentation history and structural evolution of the Zagros Basin that the sedimentary regime has since been quite different.