برهان و تأويل دو روي روش تفسيري ابن‌سينا

يكي از گرايش هاي تفسيري مورد توجه مفسّران در فهم قرآن، تفسير فلسفي است. تكيه بر اصول عام فلسفي و بهره‌گيري از استدلال هاي برهاني، مهمترين ويژگي تفسيرهاي فلسفي به شمار مي آيد. با مرور در جريان فكر فلسفي درمي‌يابيم كه ابن‌سينا نخستين فيلسوف مسلماني بوده كه به معناي مصطلح تفسير، بر برخي آيات‌ و سوره‌هاي‌ قرآن تفسير نوشته است. باور به ماهيت معرفت شناسانۀ وحي و از سنخ ادراكات يقيني دانستن آن، تكيه بر جايگاه قرآن به‌مثابۀ منبع معرفت و تبيين باطني از آيات، مهم ترين مباني ابن‌سينا در تفسير قرآن است. حضور آيات قرآني در نظام فلسفي ابن‌سينا گاه به‌عنوان دليل، گاه استشهاد و گاه اقتباس است. با تعمّق در آثار تفسيري ابن‌سينا درمي يابيم كه تبيين هاي وي از قرآن را نه مي توان يكسره تفسير به معناي مصطلح ناميد و نه سراسر تأويل تطبيقي. او در تبيين كلام وحي گاهي با توجه به قواعد صحيح و منابع معتبر تفسيري، با روشي برهاني به تفسير قرآن مي پردازد؛ گاهي نيز با روش تأويلي به تحميل ديدگاه ها و انديشه هاي فلسفي خويش بر آيات قرآن روي مي آورد كه در مواردي مصداقي از تفسير به رأي محسوب مي شود. در پژوهش حاضر پس از تبيين رويكردهاي دوگانه در ارزيابي تفاسير فلسفي، ضمن استخراج مباني تفسيري ابن‌سينا، بر مبناي معيارهاي تفسيرپژوهي به روش شناسي آثار تفسيري وي خواهيم پرداخت.