نقش نظريۀ اعتباريات «علامه طباطبايي» در تحقق حكمت سياسي اجتماعي متعاليه

با وجود استقبال عالمان و متفكران جهان اسلام و تأليف شروح و تفاسير متعدد، بسياري از كاركردهاي نظام حكمت صدرايي هنوز مورد توجه كافي واقع نشده است. ابعاد سياسي اجتماعي حكمت متعاليه، مهم‌ترين زواياي مغفول ماندۀ اين مكتب است. سيد محمدحسين طباطبايي، يكي از بزرگ‌ترين پيروان مكتب صدرايي است كه با طرح نظريۀ اعتباريات، امتداد حكمت متعاليه در مسير اجتماعي سياسي را رقم زد. اين نوشتار با بررسي نظريۀ ادراكات اعتباري به نقش آن در تبيين حكمت سياسي اجتماعي در چارچوب فلسفۀ صدرايي پرداخته است. ادراكات اعتباري، واسطه هاي بين نيازهاي انسان و افعال او جهت رفع آن نيازهاست و بر اين اساس نظريۀ اعتباريات را مي توان حلقۀ وصل حكمت نظري و حكمت عملي دانست. طبق اين نظريه، جامعه يك واقعيت تقليل ناپذير به افراد و منوط به تحقق يك جمع انساني است كه تأثير و تأثر متقابل داشته، تحقق اين جمع تابع اصل استخدام است. اصل استخدام متقابل نيازمند تعامل و تفاهم دوطرفه و به‌تبع نيازمند خلق زبان و در ادامه اعتبار ساختارهاي اجتماعي، عدالت، قدرت و درنهايت سياست است. سپس نظامات اجتماعي بر اساس احكام و اوامر عقلي برخاسته از فطرت در راستاي صلاح و تكامل فرد و جامعه سامان مي يابد. اصالت جامعه از منظر علامه و سريان اعتباريات پيش از اجتماع در اعتباريات پسيني، تبيين دقيق‌تري از حركت استكمالي عالم از كثرت به وحدت و جهت‌دهي افراد به سوي كمال در بستر حكمت سياسي اجتماعي متعاليه و در چارچوب شريعت ارائه مي دهد.