بررسي و تحليل انتقادي دليل اثبات هيولا و مباني آن نزد فياض لاهيجي

Critical Study and Analysis of the Argument for the Hyle and its Principles in Fayyāḍ Lāhījī's Viewpoint

لاهيجي در تمامي كتاب‌هاي فلسفي و كلامي خود از ميان هشت برهان بر اثبات هيولا تنها به برهان وصل و فصل اكتفا كرده است. استحكام اين برهان نزد فياض به حدّي است كه بر خلاف دأبش در شرح تجريد بر سر اين مسأله از ديدگاههاي خواجه فاصله پيدا مي‌كند. وي نقد خواجه را به چالش كشيده است. با وجود آنكه خواجه در كتب فلسفي‌اش مؤيد هيولا است در كتاب تجريد مخالف وجود هيولا است. لاهيجي علت مخالفت خواجه را تبيين كرده است كه در اين نوشتار به آن پرداخته شده است. اين مقاله بر اساس قاعده «الحد و البرهان يتشاركان في الحدود» دليل، سپس مبادي تصوري و تصديقي فياض در اثبات هيولا را توصيف دقيق و تحليل انتقادي كرده و نشان داده است مخالفان هيولا از دو قياس مقاومت و قياس معارضت در انكار هيولا بهره برده‌اند. در باره قياس مقاومت اطلاعات كافي وجود دارد، اما در قياس معارضت، پژوهش فياض در بررسي و نقد آن مغتنم و جزء تحقيقات پيشرو در اين زمينه است.

In all of his philosophical and theological books, Lāhījī has only accepted the "argument through joining and separation" from among the eight proofs for the existence of hyle. This argument is so strong for Fayyāḍ that, on this issue, unlike his manner in his commentary on Tajrīd al-Iʻteqād, he distances himself from Khāja's views. He has challenged Khāja's criticism. Although Khāja supports hyle in his philosophical books, he opposes its existence in his book Tajrīd al-Iʻteqād. Lāhījī has explained the reason for Khāja's opposition, which is discussed in this article. This article, based on the principle of "the definition and proof are the same in terms of their limits", describes and critically analyzes Fayyāḍ's argument for proving the hyle and also its conceptual and propositional principles and will demonstrate that the opponents of hyle have used two syllogisms of resistance and opposition in rejecting the hyle. There is enough information about the syllogism of resistance, but as for the syllogism of opposition, Fayyāḍ's study in terms of its review and critique is invaluable and one of the leading researches in this field.