بررسي ديدگاه قاضي سعيد قمي در اصالت ماهيت و چگونگي حل تناقض‌هاي مربوط به آن

The Study of Qāḍī Saʿīd Qummī 's Viewpoint About the Primacy of Quiddity and the Resolution for Some Related Contradictions

يكي از مسائل مطرح شده در فلسفه اسلامي اصالت وجود و يا ماهيت است. قاضي سعيد قمي از جمله طرفداران اصالت ماهيت است كه بر آن برهان اقامه كرده است. از طرفي در آثار او عبارات فراواني ديده مي‌شود كه دلالت بر اصالت وجود دارد. برخي اينگونه مطالب قاضي سعيد را به دليل اينكه از اساتيد داراي مشارب مختلف استفاده نموده دال بر وجود تناقض در آثار او دانسته‌اند. اما علت اين امر را مي‌توان در چند امر جستجو نمود: اول برتري قوت عرفاني قاضي بر قدرت فلسفي وي يعني عدم توان او در تقرير مناسب فلسفي يافته‌هاي عرفان؛ دوم ذو مراتب بودن مطالب وي، اينكه بدون توجه به مجموع آثار، نظري به عنوان رأي مختار او اخذ و تعميم داده شده است؛ سوم تفسير نادرست از قول اصالت ماهيت وي، در صورتيكه مراد وي از اصالت ماهيت تكيه بر وحدت حقه وجود بوده نه معناي سخيفي از اصالت ماهيت؛ و نيز وجود اختلافات لفظي در اينكه اصل دعواي اصالت وجود يا ماهيت دعوايي لفظي است نه حقيقي.

One of the issues raised in Islamic philosophy is the primacy of existence or the primacy of quiddity. Qāḍī Saʿīd Qummī is one of the proponents of the originality of quiddity for which he has argued. On the other hand, there are many expressions in his works that indicate the primacy of existence. Some have considered such statements contradictory because he has had various teachers with different backgrounds. But the reason must be sought somewhere else: first, the superiority of the Qāḍī's mystical power over his philosophical power which implies his inability to interpret mystical findings; second, the graded nature of his words, which necessitates that we should not consider a word of him regardless of the totality of his works. In other words, interpreting the originality of quiddity as the true unity of existence and the fact that by the originality of quiddity he meant to emphasize the unity of existence not a trivial meaning of the primacy of quiddity, and also the existence of lexical conflicts in the dispute over the primacy of existence or quiddity and that it is only a difference in wording. Keywords