بررسي اختلاف‌نظر شيخ الرئيس و متكلمان اتميست درباره‌ي روايي كاربرد ايده‌آل‌‌سازي‌هاي رياضياتي در طبيعيات (با تأكيد بر نمونه هاي سنگ آسيا و كره و سطح صاف)

در اين مقاله براي نشان‌دادن تقابل‌نظر ابن‌سينا و دو گروه از متكلمان مسلمان درباره‌ي اعتبار كاربرد آزمايش فكري ايده‌آل رياضياتي در پژوهش‌هاي طبيعي، دو نمونه‌ي سنگ آسيا و كره و سطح صاف را مدنظر قرار داده‌ايم و باتوجه‌به ديدگاه مثبت متكلمان و مخالفت ابن‌سينا با اين روش، دريافته‌ايم كه اين اثبات يا انكار، از باورهاي پس‌زمينه‌اي نشئت مي‌گيرد كه هر گروه به آن ملتزم شده است؛ همچون اختلاف‌نظر در اموري نظير ماهيت جسم طبيعي و تعليمي و بالقوه‌بودن يا نبودن اجزاي يك جسم. آنچه متكلمان را به بهره‌گيري از ايده‌آل‌هاي رياضياتي كشانده، قابليت اين روش براي اثبات ديدگاه ذره‌گرايانه‌ي آن‌هاست تا جايي كه ذره‌گرايي با اين روش اثبات هماهنگي دارد و اين روش اثبات، ذره‌گرايي را به كرسي مي‌نشاند. فيلسوف مشائي نيز به دليل همين ارتباط دوسويه‌اي كه ميان پس‌زمينه‌هاي متافيزيكي ديدگاه متكلم و روش اثبات آن برقرار است، در صورتي كه پيش‌فرض‌هاي يادشده درخصوص جسم و يكي‌شدن بالقوه (اجزاء) و بالفعل (جسم يكپارچه) را نفي كند، روش آن‌ها را بي‌خاصيت مي‌كند و اگر رأساً روش را رد كند و تحقق تعليميات وهمي و ايده‌آل‌هاي رياضياتي در طبيعيات عيني را نادرست بينگارد، پس‌زمينه‌ي متافيزيكي آن‌ها را با ايرادهايي جدي روبه‌رو مي‌كند. نهايتاً به اين تحليل رسيده‌ايم كه تك‌روش‌بودن ابن‌سينا صحيح نيست و گسترش روش متكلمان مفيد بود، اگر آگاهانه، با نگاهي كاربردي و فارغ از پس‌زمينه‌هاي غيرطبيعياتي به‌كار مي‌رفت.