نيچه و صائب: دو متفكر خردستيز

در اين مقاله سعي داريم انديشه خرد ستيز دو متفكر از دو فرهنگ كاملاً متفاوت يعني يك متفكر و شاعر ايراني يعني صائب تبريزي و يك متفكر و فيلسوف آلماني يعني نيچه را از منظر انديشه خردستيزانه‌شان و و تجميدشان از شور و سرمستي مورد بررسي و تطبيق قرار دهيم. نيچه با تقدم بخشيدن به عناصر ديونوسيوسي در مقابل عناصر آپولوني به مخالفت با عقل برخاسته و صائب نيز تحت‌تأثير سبك هندي و بامضاميني نظير گران جاني عقل؛ ناقص بودن؛ مغرور بودن؛ ضعف و ناتواني؛ گرفتار و مقيّد ساختن؛ افسونگري؛ كشمكش آفريني؛ غم انگيزي در اشعار خود به پيكار رفته است. نيچه و صائب هر دو شديداً تحت تأثير سنت بوديسم هندي و سبك هندي در شعر بوده‌اند و در اين سنت عقل ناتوان از فهم ماهيت واقعيت و زندگي آدمي معرفي شده است. براي نشان دادن شباهت فكري اين دو متفكر مقاله را به دو قسمت تقسيم كرده‌ايم. در قسمت اول به خردستيزي نيچه و در قسمت دوم به خرد ستيزي صائب پرداخته‌ايم و در بخش نتيجه به ارزيابي اين موضوع در قالب نمودار نزد اين دو متفكر پرداخته‌ايم. در اين نوشته سعي كرده‌ايم در وهله نخست از منابع اصلي اين دو متفكر استفاده نماييم و سپس از مفسران انديشه اين دو متفكر بهره بجوييم.