تحليل تغييرات شاخص‌هاي هيدرولوژيك جريان رودخانه كارون در دوره‌هاي قبل و پس از احداث سد گتوند با استفاده از رويكرد محدوده تغييرپذيري

رژيمهاي هيدرولوژيكي، نقش عمدهاي در تغيير ساختار و عملكرد فرآيندهاي اكولوژيكي، اراضي مرطوب و اكوسيستمهاي رودخانهاي ايفا ميكنند. تغييرات قابل ملاحظه در رژيمهاي هيدرولوژيكي جريان رودخانهها ناشي از احداث سد، باعث ايجاد ناهمگوني مكاني و زماني سيستمهاي رودخانهاي و تخريب خدمات طبيعي اكوسيستم و تهديد تنوع زيستي ميشود. از اين نظر، مديريت مؤثر اكوسيستم رودخانهاي، نيازمند توصيف پارامترهاي رژيم هيدرولوژيكي جريان طبيعي و تعيين درجه تغييرات دبي جريان تنظيمي نسبت به آبدهي طبيعي ميباشد. در اين مطالعه 33 پارامتر هيدرولوژيكي با عنوان شاخصهاي تغيير هيدرولوژيك، در پنج گروه آماري در ايستگاههاي هيدرومتري ملاثاني و اهواز با استفاده از نرم افزار IHA، براي ارزيابي تغييرات جريان رودخانه كارون در پاييندست سد گتوند از سال 1362 تا 1397، در دو دوره آماري قبل از احداث سد و رژيم جريان تغيير يافته (پس از احداث سد)، استفاده شده است .بر اساس نتايج، شاخصهاي هيدرولوژيكي در ايستگاههاي هيدرومتري ملاثاني و اهواز در دوره رژيم جريان تغيير يافته، تغييرات قابل توجهي داشته است بهطوريكه مقادير ميانگين دبي در اكثر ماهها، كاهش معنيداري داشته‌اند. همچنين درصد تغيير هيدرولوژيكي 23 پارامتر در ايستگاه هيدرومتري ملاثاني، زياد و 11 پارامتر ديگر، درجه تغييرات آنها پايين به‌دست آمد و در ايستگاه هيدرومتري اهواز، درجه تغييرات 24 پارامتر، متوسط تا زياد و 12 پارامتر ديگر، درجه تغييرات آنها پايين بهدست آمد و اين نشاندهنده درجه زياد تغييرات هيدرولوژيكي حوضه رودخانه كارون است. نتايج جريانهاي حداكثر جريان روزانه، هفتگي، ماهانه و سه ماهه نشان ميدهد كه احداث سد مذكور، اثر منفي بر دبي جريان رودخانه كارون داشته است. در بررسي نتايج مربوط به رويكرد دامنه تغيير‌پذيري رودخانه مورد مطالعه اين نتيجه نيز به‌دست آمد كه دامنه مناسب مقادير دبي ماهانه در ايستگاه هيدرومتري ملاثاني، براي شش ماه اول سال آبي، اهداف تأمين حيات رودخانه متناسب با دبي 231.4 تا 532.3 مترمكعب بر ثانيه و براي شش ماه دوم سال اين محدوده بين دبي 345.5 تا 1235.4 مترمكعب بر ثانيه تعيين، در حالي‌كه در ايستگاه هيدرومتري اهواز، براي شش ماه اول سال آبي دامنه مناسب مقادير دبي ماهانه بين 272.7 تا 562.8 مترمكعب بر ثانيه و براي شش ماه دوم سال اين محدوده بين دبي 314.2 تا 1255.6 مترمكعب بر ثانيه تعيين گرديد. در نهايت به منظور حفظ شرايط اكولوژيكي مطلوب و يكپارچگي اكوسيستم رودخانه كارون، مديريت منابع آب (نقش تنظيمي سد گتوند بر رژيم جريان) بايد به گونه‌اي صورت پذيرد تا محدوده مقادير سالانه هر يك از شاخص‌هاي هيدرولوژيكي رودخانه در دوره پس از احداث سد تا حد امكان در تعادل با دامنه دبي گزارش شده در اهداف رويكرد دامنه تغيير‌پذيري، باشد.