بررسي ريخت‌‌شناسي و تشريحي اندام‌‌هاي رويشي و ريزريخت‌‌شناسي دانه در برخي گونه‌‌هاي تيرۀ پنيرك

Investigating the Morphology and Anatomy of Vegetative Organs and Micromorphology of Seeds in some Selected Species of Malvaceae

تيرۀ پنيرك يكي از تيره‌‌هاي مهم گياهان گلدار است كه ازنظر اقتصادي و همچنين ازلحاظ دارويي به آن توجه شده ‌‌است. در پژوهش حاضر تعداد 96 صفت كمي و كيفي ريختي و تشريحي برگ، دمبرگ، ساقه و دانۀ برخي گونه‌‌هاي ‌‌اين تيره انتخاب و مقايسه شد. تحليل خوشه‌‌اي WARD و PCA با استفاده از نرم‌‌افزار Rانجام شد. نتايج نشان داد گونه‌هاي متعلق به سرده‌‌هاي Malva، Alcea و Abutilon در ‌‌يك خوشه و ‌‌نزديك به گونه‌‌هاي سردۀ Hibiscus ‌‌قرار مي‌‌گيرند؛ ولي دو گونۀ Hibiscus esculentus و Gossypium hirsutum به‌‌طور‌‌ جداگانه ‌‌با‌‌ آنها خوشه ايجاد مي‌‌كنند. جدا قرار گرفتن‌‌ اين دو گونه از سايرين، مطابق با مطالعات پيشين بود. براساس نتايج مطالعۀ ريخت‌‌شناختي، گونه‌‌ها در فرم كلي برگ، شكل، ابعاد و تعداد قطعات پيش‌‌كاسه، ابعاد و شكل گل‌‌ و گلبرگ‌‌ها، نوع ميوه و گل آذين با هم تفاوت داشتند. حضور يا فقدان كرك پوششي و ترشحي و اندازۀ آنها، تنوع در وضعيت و نوع آرايش آوندها، وجود يا فقدان حفرات ترشحي در پارانشيم برگ يا دمبرگ و ساقه، از تفاوت‌‌هاي تشريحي بين گونه‌‌ها بود. ﺑﺮرﺳﻲ دانه ﻧﺸﺎن داد ﺷﻜﻞ، سطح، كرك‌‌دار يا بدون كرك بودن strophiole و اندازۀدانه از ﺻﻔﺎت مهم در ﺗﻔﻜﻴﻚ سرده‌‌ها و گونه‌‌ها هستند. به نظر مي‌‌رسد تشكيل چنين گروههايي در تيره، نتيجۀ هموپلازي و سازش با محيط باشد.

The Malvaceae family is one of the most important families of flowering plants which has been considered for its economical and medicinal applications. The present study investigated 96 quantitative and qualitative characters from leaf, petiole, stem morphology/anatomy, and seed micromorphology. Cluster analysis WARD and PCA were done in R software. The results showed that all species of Malva, Alcea, and Abutilon were classified in a major cluster and closed to Hibiscus species. Hibiscus esculentus and Gossypium hirsutum united with them in separate clusters. The separation of these species from the others was consistent with previous studies. The results of the morphological analysis showed that the leaf outline, the shape, and the number of epicalyx segments, the shape, and the size of flowers and petals, fruit type, and inflorescence type were different among species. Anatomical characteristics such as the presence/absence, size of glandular and non-glandular trichomes, variation in vascular bundles status, the presence/absence of mucilaginous ducts in the parenchyma of leaf, petiole, and stem varied from one species to another. Seed micromorphology showed that shape, surface, hairy/glabrous strophiole, and seed size were significant characters for genera and species delimitation. It seems that the formation of such groups is the result of environmental adaptation and homoplasy.