بررسي تنوع تركيب‌هاي شيميايي اسانس چهارگونه مريم‌گلي (Salvia) رويش يافته در منطقه كاشان

Study on the quantitative and qualitative diversity of essential oil in four wild Salvia spp. in Kashan region

انواع گونه‌هاي جنس مريم‌گلي به‌دليل وجود تركيب‌هاي مؤثر و فعال در آنها براي پيشگيري و درمان بسياري از بيماري‌ها در طب سنتي استفاده مي‌شوند. در اين پژوهش تركيب‌هاي شيميايي اسانس بخش‌هاي هوايي چهار گونه از جنس Salvia شامل دو جمعيت از گونه Salvia limbata C. A. Mey.، دو جمعيت از Salvia reuterana Boiss. و يك جمعيت از هريك از گونه‌هايSalvia syriaca L. وSalvia ceratophylla L.از منطقه كاشان مطالعه شد. گياهان مورد مطالعه در زمان گلدهي از مناطق مختلف كاشان جمع‌آوري شدند. اسانس‌گيري به‌وسيله دستگاه كلونجر انجام شد. آناليز تركيب‌هاي شيميايي اسانس اين گونه‌ها با استفاده از دستگاه كروماتوگرافي گازي به‌همراه طيف‌سنج جرمي (GC-MS) انجام شد. در اين مطالعه بازده اسانس بين 0.15 تا 0.32 درصد وزني- وزني متغير بود. اسپاتولنول تركيب‌ عمده اسانس گونه S. syriaca با 16.8% و S. ceratophylla با 27.2% بود. اسكلارئول نيز تركيب‌ عمده گياه S. reuterana از مرق و دره به‌ترتيب با 21.2% و 11.5% و بتا-پينن با 20.4% و 13.8% به‌ترتيب از تركيب‌هاي عمده گياه S. limbata از قزاآن و ‌دره بودند. تنوع كمّي و كيفي مشاهده شده در تركيب‌هاي مؤثر اسانس شش گونه مورد مطالعه مي‌تواند به‌علت عوامل مختلف اكولوژيكي، ژنتيكي، جغرافيايي و فاكتورهاي تغذيه‌اي باشد. بنابراين براي استفاده بهينه از مواد مؤثر اين گياه در علوم دارويي و علوم مرتبط با آن نياز به مطالعات گسترده‌تري بين گونه‌هاي مختلف اين جنس در مناطق مختلف است.

Different species of Salvia genus are used in folk medicine for the prevention and treatment of many diseases due to their active and effective compounds. In this research, the chemical composition of aerial parts essential oil (EO) was studied in four Salvia spp. including S. limbata C. A. Mey. (two populations), S. reuterana Boiss. (two populations), S. syriaca L. (one population) and S. ceratophylla L. (one population) collected from different areas of Kashan in Isfahan province at the flowering stage. Extraction and qualitative analysis of EO were performed using the Clevenger apparatus and Gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS), respectively. In this study, the EO yield ranged from 0.15 to 0.32 % (w/w). Spathulenol was the major constituent of EO in S. syriaca (16.8%) and S. ceratophylla (27.2%) species. The major compounds of the other two species EO were sclareol in S. reuterana (Maragh (21.2%) and Darreh (11.5%) populations) and β-pinene in S. limbata (Qaza-An (20.4%) and Darreh (13.8%) populations). The quantitative and qualitative EO diversity observed in the studied species and populations can be attributed to different ecological, genetic, geographical, and nutritional factors of their origin. Therefore, for the optimal use of the active constituents of this medicinal plant in pharmaceutical industries, more studies are needed on the different species of this genus in different regions.