پديد آورندگان :
حاتمي باورصاد، شيما دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان، ملاثاني، ايران , زندي سوهاني، نوشين دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان - گروه گياهپزشكي، حشرهشناسي، ملاثاني، ايران , رجب پور، علي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان - گروه گياهپزشكي، حشرهشناسي، ملاثاني، ايران
كليدواژه :
گياهان معطر , مونوترپن , حبوبات انباري , فعاليت حشرهكشي
چكيده فارسي :
تركيبهاي شيميايي، خاصيت حشرهكشي و دوركنندگي اسانس گياه باريجه (Ferula gummosa Boiss.)، زيره سبز (Cuminum cyminum L.)، زيره سياه (Carum carvi L.) و شمعداني معطر(Pelargonium roseum Willd.) عليه حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات (Callosobruchus maculatus F.) مطالعه گرديد. از كروماتوگرافي گازي براي شناسايي تركيبهاي شيميايي اسانسها و از زيستسنجي براي تعيين ميزان سميّت تدخيني اسانسها در ظروف 50 ميليليتري حاوي 20 حشره كامل و از دستگاه بوياييسنج براي آزمايشهاي دوركنندگي اسانسها استفاده شد. بيشترين تركيبهاي شيميايي اسانسها بهترتيب براي باريجه، بتا-پينن (35.2%)، آلفا-پينن (9.4%)، پارا-سيمن (8.5%) و ترپينن-4-ال (8.5%)؛ زيره سبز، كومينآلدهيد (46.6%)، پارا-سيمن (4/18%)، گاما-ترپينن (2/12%) و آلفا-ترپينن-7-آل (1/8%)؛ زيره سياه، كاروون (46.2%)، پي-سيمن (14.0%) و گاما-ترپينن (8.3%) و براي اسانس شمعداني معطر بتا-سيترونلول (47.3%) و سيترونليل فرميت (13.2%) به ثبت رسيد. ميزان سميّت تنفسي اسانس زيره سبز و زيره سياه روي حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات نسبت به دو اسانس ديگر بيشتر و خاصيت دوركنندگي براي تمامي اسانسهاي مورد آزمايش عليه سوسك آفت ملاحظه شد. درصد دوركنندگي اسانسهاي شمعداني، باريجه، زيره سبز و زيره سياه بهترتيب 41.66، 64.70، 70.17 و 66.29 محاسبه گرديد. نتايج نشان داد از اين اسانسها بهعنوان يك جايگزين مؤثر براي كنترل سوسك چهارنقطهاي حبوبات و احتمالاً ساير سوسكهاي انباري ميتوان استفاده نمود.
چكيده لاتين :
Chemical composition and insecticidal activity and repellency of essential oils from Ferula gummosa Boiss., Cuminum cyminum L., Carum carvi L. and Pelargonium roseum Willd. against the adults of Callosobruchus maculatus (Coleoptera: Bruchidae) were studied. The gas chromatograph/mass spectrometry (GC/MS), bioassays, and olfactometer were respectively used to identify the components and determine the fumigant toxicity (in 50 mL vials containing 20 adult insects) and repellency of the essential oils. The main compounds of the essential oils were β-pinene (35.2%), α-pinene (9.4%), ρ-cymene (8.5%), and terpinene-4-ol (8.5%) for F. gummosa, cuminaldehyde (46.6%), ρ-cymene (18.4), γ-terpinene (12.2%) and α-terpinene-7-al (8.1%) for C. cyminum, carvone (46.2%), ρ-cymene (14.0%) and γ-terpinene (8.3%) for
C. carvi, and β-citronellol (47.3%) and citronellyl formate (13.2%) for P. roseum. The fumigant toxicity of C. carvi and C. cyminum essential oils against C. maculatus was higher than the other two essential oils, and the repellent activity was observed for all essential oils tested against this pest. The repellency percentage of P. roseum, F. gummosa, C. cyminum and C. carvi essential oils was calculated as 41.66, 64.70, 70.17, and 66.29%, respectively. The results indicated that these essential oils could be considered as an effective alternative to control C. maculatus and possibly other storage coleopteran pests.