بهينه‌سازي تكثير پايه‌هاي گل‌محمدي (Rosa damascena Mill.) در شرايط درون شيشه‌اي

Optimizing the propagation of Damask rose (Rosa damascena Mill.) rootstocks under in vitro conditions

گل‌محمدي (Rosa damascena Mill.) ازجمله گياهان مهم در صنعت دارويي و عطرسازي مي‌باشد. اين پژوهش به‌منظور دستيابي به يك دستورالعمل باززايي كارا و مؤثر، براي بكارگيري در برنامه‌هاي به‌نژادي در شرايط آزمايشگاهي اين گياه با ارزش از نظر اقتصادي انجام شد. بدين‌منظور از دو ژنوتيپ گل‌محمدي در دو محيط كشت MS و WPM استفاده شد. در مرحله پرآوري اثر تنظيم‌كننده رشد بنزيل‌آمينوپورين (BAP) در شش سطح صفر (شاهد)، 1، 2، 3، 4 و 5 ميلي‌گرم در ليتر و در مرحله ريشه‌زايي تأثير غلظت‌هاي صفر (شاهد)، 0.01، 0.05، 0.1 و 0.2 ميلي‌گرم در ليتر از تنظيم‌كننده رشد ايندول بوتيريك اسيد (IBA) بررسي گرديد. براساس نتايج حاصل از تجزيه واريانس داده‌هاي پرآوري، از نظر تعداد شاخساره ژنوتيپ كاشان در محيط MS (2.72) و ژنوتيپ اصفهان در محيط WPM (2.50) داراي بيشترين تعداد شاخه‌زايي بود. بيشترين ميزان شاخه‌زايي در محيط MS با 5 ميلي‌گرم در ليتر BAP حاصل شد. ژنوتيپ كاشان در محيط MS با غلظت 5 ميلي‌گرم در ليتر BAP بالاترين ميانگين طول شاخساره (2.93 سانتي‌متر) را به‌خود اختصاص داد. از نظر وزن تر گياه، ژنوتيپ اصفهان در محيط WPM با غلظت 5 ميلي‌گرم در ليتر از تنظيم‌كننده رشد BAP بيشترين وزن را داشت؛ اثر متقابل ژنوتيپ × محيط كشت × BAP روي وزن خشك معني‌دار نبود. بيشترين تعداد و ميانگين طول ريشه در هر دو ژنوتيپ اصفهان و كاشان در محيط كشت WPM داراي 2/0 ميلي‌گرم بر ليتر IBA مشاهده شد. شاخساره‌هاي ريشه‌دار شده، به گلدان‌هاي حاوي مخلوطي از خاك باغباني، پيت‌ماس و پرليت با نسبت حجمي يكسان (1:1:1) انتقال داده شدند و براساس مشاهدات ضريب زنده‌ماني گياهچه‌هاي ريشه‌دار كشت‌ شده هر يك از ژنوتيپ‌ها بيش از 80% برآورد شد.

Damask rose (Rosa damascena Mill.) is one of the most important plants in the pharmaceutical and perfumery industry. The present study was carried out to achieve an efficient and effective regeneration instruction for use in breeding programs under laboratory conditions of this economically valuable plant. For this purpose, two damask rose genotypes were used in MS and WPM media. In the proliferation stage, the effect of growth regulator 6-benzylaminopurine (BAP) at six levels of 0 (control), 1, 2, 3, 4 and 5 mg.l-1, and in the rooting stage, the effect of growth regulator indole-3-butyric acid (IBA) at five levels of 0 (control), 0.01, 0.05, 0.1 and 0.2 mg.l-1 were investigated. Based on the ANOVA results of proliferation data, genotypes Kashan in MS medium (2.72) and Isfahan in the WPM medium (2.50) had the highest number of shoots. The highest amount of shooting was obtained in MS medium containing 5 mg.l-1 BAP. Genotype Kashan in MS medium containing 5 mg.l-1 BAP had the highest mean shoot length (2.93 cm). In terms of shoots fresh weight, genotype Isfahan had the highest weight in the WPM medium containing 5 mg.l-1 BAP. The interaction effect of genotype × medium × BAP on dry weight was not significant. The highest number and mean root length in both genotypes Isfahan and Kashan were observed in the WPM medium containing 0.2 mg.l-1 IBA. Rooted shoots were transferred to the pots containing a mixture of horticultural soil, peat, and perlite with the same volume ratio (1: 1: 1), and based on observation, the survival coefficient was more than 80%.