بررسي تطبيقي نمونه‌هايي از حكمت‌ عملي در تمثيل‌هاي حديقۀ سنايي و مثنوي مولوي

Comparative survey of samples of practical wisdom in Hadighe Sanai and Masnavi Manavi

«حكمت‌ عملي» عبارت است از علم به اينكه افعال بشر چگونه و به چه منوال خوب است و بايد باشد و چگونه و به چه منوال بد است و نبايد باشد. در حكمت عملي نقطه اتكا بيشتر بر اخلاق، تدبير و تزكيه است و همه چيز به انسان محدود مي‌شود و غير انسان را شامل نمي‌شود و افعال اختياري انسان ارزش والائي دارد و تلاش مي‌شود كه راه‌هاي چگونه بودن انسان نمايش داده شوند. در واقع حكمت عملي جامع بايدها و نبايدهايي است كه به اخلاق، سياست وتدبير منزل برمي‌گردد. حكمت عملي ازآنجا كه راهي براي رسيدن بـه سـعادت آدمي است، همواره مورد توجه بوده است. تعاليم اخلاقي، بخش عمده‌اي از مفهوم شعر بوده و شاعران نقش بارزي در نشرفضايل اخلاقي داشته و هر كدام به روشي خاص بدان پرداخته اند. تمثيل يكي از روشهايي است كه شاعران عارف مسلك به خصوص سنايي و مولوي به طريق توصيف با استفاده از آن ذهن مخاطب را هدف قرار داده و از اين‌طريق مصاديق حكمت عملي را به عنوان چراغ پيش روي انسان براي تزكيه وترقي اخلاقي مطرح كرده‌اند. اين پژوهش درصدد است تا به شيوۀ مقايسه‌اي چند نمونه از مصاديق حكمت عملي، همراه با مشابهت‌ها و تفاوت‌هاي آن‌ها رادر قالب تمثيل در حديقه الحقيقه سنايي و مثنوي مولوي موردبحث و مقايسه قرار دهد. بررسي‌ها نشان مي‌دهدكه نظام اخلاقي سنايي بـر پايۀ دين استوار است اما مولانا، علي رغم پايبندي به شريعت، تاحد زيادي متاثر از انديشه‌هاي صوفيانه اسـت و رويكردي عرفاني به مباحث اخلاقي دارد. سنايي براي طي طريقِ سعادت، چراغ عقل را برمي افروزد و علم و عمل را ارج مي نهـد و مولانـا ضـمن بـه رسميت شناختن عقل وعلم، عشق وتمسك به دامان ِپير را راه صعود و سعادت مي‌داند.

"Practical wisdom" is knowing good and bad in human behavior, and awareness of behavioral should and should not. In practical wisdom the emphasis is more on ethics, prudence and cultivation, everything is limited to human and does not include non-human, man's optional tasks are greate value, and attempt is made to show the ways of being human. Indeed Practical wisdom is a set of should and should not that related to ethics and politic and mystical thoughts. Practical wisdom has been noticed because it is the way to human bliss so ethical teaching has been a major part of the concept of poetry and poets have played an important role in promoting ethical virtues that each of them has dealt with it in a specific way. Allegory is one of the methods that mystical poets, especially Sanai and Molavi, use to turn the audience's mind to it. an‎d in this way, they put lights in front of human examples of practical wisdom for cultivation and ethical progress. This research is intended to discuss and compare some examples of practical wisdom regarding their similarities and differences in the form of allegory in the poetry of Sanai and Masnavi Molavi. Reviews show that Sanai's ethical system is based on religion, but Molavi despite adherence to r eligion is largly influenced by Sufi thought and he has a mystical approach to ethical issues. Sanai lights the lamp of wisdom and respects knowledge and practice to move towards bliss and Molana even accepts mind and knowledge, considers love and follow the mystic as the way to bliss.