اثر تنش كم‌آبي و كودهاي زيستي و شيميايي بر عملكرد و اجزاي عملكرد دو رقم سورگوم دانه‌اي

Effects of Water Deficit Stress and Biological and Chemical Fertilizers on Yield and Yield Components of Two Sorghum Cultivars

گياه سورگوم از جمله محصولات علوفه‌اي در تيره­ي غلات است كه به دليل سازگاري با شرايط خشك و راندمان بالا در مصرف آب، مي‌تواند در شرايط خشك و تنش خشكي عملكرد مطلوبي داشته باشد. تحقيق حاضر طي دو سال زراعي 1395 و 1396 در خرم آباد روي گياه سورگوم دانه‌اي اجرا گرديد. آزمايش به ­صورت كرت‌هاي خردشده- فاكتوريل با 4 تكرار و با طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي اجرا شد. فاكتور تنش از طريق قطع آبياري در سه سطح، آبياري نرمال- قطع آبياري در مرحله رويشي و زايشي در كرت‌هاي اصلي بود. فاكتور فرعي به­ صورت فاكتوريل به صورت كود زيستي در سه سطح، مصرف كود شيميايي بر اساس آزمون خاك، مصرف كود زيستي ورمي­ كمپوست و مصرف تلفيق ورمي­ كمپوست و كود شيميايي و با دو رقم سپيده و كيميا در كرت‌هاي فرعي اجرا شد. ابتدا تجزيه واريانس مركب انجام گرفت كه به دليل معني‌‌دار نبودن اثرات سال و اثرات متقابل سال در فاكتورهاي مختلف، تجزيه واريانس بر اساس ميانگين دو سال انجام شد. نتايج حاكي از معني­دار بودن تاثير تنش و اثرات متقابل رقم با تنش و رقم با كود بر برخي صفات مورد اندازه‌گيري بود، به‌طوري‌كه مشخص شد شاخص‌هاي كمّي، كيفي و فنولوژيكي گياه سورگوم دانه‌اي در مرحله زايشي تحت تاثير منفي تنش قرار گرفتند. از طرفي تاثير كود ورمي كمپوست بر صفات مورد بررسي چشم­گير و مثبت برآورد گرديد. رقم سپيده به استثناي صفت نسبت پروتئين، در مقايسه با رقم كيميا، داراي تمامي صفات برتري بود. عملكرد دانه در شرايط قطع آبياري در مرحله رويشي در رقم سپيده حدود 8 تن و در رقم كيميا 36/4 تن در هكتار برآورد شدند. اما، در اثر اعمال تنش در مرحله زايشي، عملكرد دانه براي رقم سپيده 67/7 تن در هكتار و براي رقم كيميا 45/4 تن در هكتار به­ دست آمد.

Sorghum (Sorghum bicolor Moench) is one of the most important forage crops in the cereal family. Due to its adaptation to arid condition and high-water use efficiency, it may produce satisfactory seed yields in arid conditions. The present study was conducted in Khorramabad province during two crop years of 2016 - 2017. The experiment was conducted in a randomized complete block design with split-factorial arrangement with four replications. The stress factor was assigned to main plots through three levels of irrigation, normal irrigation, and irrigation at vegetative and reproductive stages, and sub-factor to subplots, consisted of three levels of biofertilizer, soil NPK application, soil vermicompost application, and vermicompost and chemical fertilizer combining with Sepideh and Kimia cultivars. Initially, combined analysis of variance was performed. Due to the lack of significant year effect and its interaction effects by different factors, analysis of variances was performed on two years data. The effects of stress and the interaction effects of cultivar by stress and fertilizer on some traits were measured. It was found that the quantitative, qualitative and phonological indices of sorghum were directly negatively affected by stress at the reproductive stage. On the other hand, the effect of vermicompost fertilizer on the studied traits was significant and positive. Sepideh possessed the highest vahues for those traits except for protein percent, in comparison to Kimia. Grain yield was about 8 ton at irrigation-interrupt during vegetative stage for Sepideh and 4.36 t.ha-1 for Kimia, but grain yield at irrigation-interrupt during reproductive stage was 7.67 and 4.45 t.ha-1 for Sepideh and Kimia, respectively.