بررسي تطبيقي آزادي فرد و قدرت دولت در انديشه سياسي آيت‌الله نائيني و شيخ فضل‌الله نوري

آزادي فرد و قدرت دولت از مفاهيم و موضوعات مورد بحث ميان جريـان‌هاي سياسـي و مـذهبي مختلـف در دوران مشروطه بوده است كه متناسب با تعريفي كه هر يك از جريان‌ها از آزادي و قدرت و حيطـه آن در اسلام ارائه داده‌اند مواضع مختلفي در برابر نهضت مشروطيت كـه يكـي از اصـول اساسي آن آزادي فرد و قدرت دولت است اتخاذ كرده اند. شيخ فضل‌اﷲ نوري و ميرزاي نائيني به عنوان نمايندگان دو جريان مهم فكري بودند كه در تقابل با يكديگر قرار گرفتند و نظرات متفاوتي را ارائه دادند. اين‌گونه به نظر مي‌رسد كه عمده‌ي اختلاف‌ها به مباني و انديشه‌هاي سياسي افراد باز مي‌گشت، ولي در واقع، اختلاف برداشتي كه ميان علماي عصر مشروطه وجود داشت، عمدتاً در زمينه تجزيه و تحليل جريان‌هاي سياسي، اظهار نظر در مورد اشخاص و احزاب، انگيزه‌هاي آن‌ها و مواردي از اين قبيل بود و طبيعي بود كه در بحث از اين‌گونه امور و اظهار نظر در اين موارد، اختلاف نظر به وجود آيد. اين مقاله در يك بررسي تطبيقي و با بهره‌گيري از روش پژوهش تطبيقي به بيان انديشه‌ها و مواضع جريان مشروطه‌ي مشروعه و رهبر اصلي آن، شيخ فضل‌الله نوري، در مقابل علماي مشروطه‌خواه و رهبر اصلي آن، علامه نائيني پرداخته است.