تطبيق تاريخي؛ امكان‌سنجي و معيارشناسي

مطالعات تطبيقي يكي از روش‌هاي مقبول تحقيق در علوم انساني به‌شمار مي‌آيد كه طي آنها، محقق با مقايسة دو پديده يا ديدگاه با يكديگر و بررسي وجوه تشابه و تفاوت آنها، شناخت عميق‌تري نسبت به آنها پيدا مي‌كند. محققان تاريخ براي بررسي علل رويش و فراز و فرود تمدن‌ها، از مقايسة تمدن‌ها بايكديگر استفاده مي‌كنند؛ يا با تطبيق تاريخ بر زمانة خود، شناخت خويش را از زمانة خود عمق مي‌بخشند. ولي شايد بعضي از محققان از مطالعات تطبيقي در تاريخ، به علت برخي دشواري‌ها، همچون گرفتار آمدن در دام تطبيق‌هاي ناروا پرهيز ‌كنند و حتي آن را غيرممكن و غيرعلمي تلقي نمايند. در اين پژوهش، بعد از بيان دلايل امكان تطبيق تاريخي، دو ديدگاه‌ افراطي و تفريطي موجود در خصوص تطبيق‌ تاريخي، نقد گرديده است، و اموري همچون شناسايي شباهت‌ها و عبور از شباهت‌هاي ظاهري به شباهت‌هاي باطني، ارزيابي عدم تأثير وجوه تمايز در وجوه تشابه، بهره‌وري از قالب‌هاي فراگير به عنوان معيار و روش علمي تطبيق تاريخي معتبر مطرح شده است.