فراتحليل شيوع اختلالات اسكلتي ـ عضلاني ناشي از كار در ايران

اهداف: اختلالات اسكلتي ـ عضلاني مرتبط با كار از عمده‌ترين عامل از دست رفتن زمان كار، افزايش هزينه‌ها و آسيب‌هاي انساني نيروي كار و فرسودگي شغلي به شمار مي‌رود. بر اساس برآورد سازمان بين‌المللي كار در حدود 160 ميليون بيماري مرتبط با كار هر سال در جهان اتفاق مي‌افتد كه بيشترين آمار ثبت‌شده مرتبط با اختلالات اسكلتي ـ عضلاني ناشي از كار است. در ايران نيز مطالعاتي جهت بررسي شيوع اين اختلال انجام شده است كه هريك آمار مختلفي را ارائه مي‌دهند. لذا با توجه به اهميت موضوع، نياز به دست‌يابي به نتايجي دقيق با قدرت آماري بالاو در عين حال اعتبار بخشيدن به نتايج حاصل از اين مطالعات، ضروري به نظر مي‌رسد. اين مطالعه با هدف تعيين ميزان شيوع اختلالات اسكلتي ـ عضلاني مرتبط با كار در ايران جهت دست‌يابي به نتايج دقيق‌تر، به روش متاآناليز انجام شده است. روش بررسي: تحقيق حاضر يك مطالعه فرا‌تحليل (متاآناليز) درباره اختلالات اسكلتي ـ عضلاني مرتبط با كار در ايران است. مقالات مرتبط با استفاده از كليدواژه‌هاي معتبر فارسي (اختلالات اسكلتي ـ عضلاني ناشي از كار) و انگليسي (Work Realated musculoskeletal disorders) و كلمه ايران در پايگاه‌هاي جهاد دانشگاهي، اسكوپوس، گوگل اسكالر، ايران مدكس، مگ‌ايران، پابمد و WOS يافت شدند. اين مقالات در يك بازه پانزده‌ساله بين سال‌هاي 2001 تا 2016 در شهرهاي مختلف ايران نوشته شده بودند. معيار ورود به مطالعه، در نظر گرفتن ميزان شيوع اختلالات اسكلتي ـ عضلاني در دوره زماني يك‌ساله، روش انجام مطالعه به شكل مقطعي يا توصيفي ـ تحليلي، دسترسي به متن كامل مقاله، ارزيابي اختلالات اسكلتي ـ عضلاني با استفاده از پرسش‌نامه استاندارد اختلالات اسكلتي ـ عضلاني نورديك و در نظر گرفتن شيوع اختلالات اسكلتي ـ عضلاني در كل بدن (اندام‌هاي فوقاني و تحتاني) بود. بررسي ناهمگني مقالات نيز با استفاده از شاخص I2 انجام شد و داده‌ها با نرم‌افزار STATA با روش متاآناليز و با استفاده از مدل اثرات تصادفي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. يافته‌ها: در اين مطالعه 45 مقاله منتشرشده در زمينه اختلالات اسكلتي ـ عضلاني مرتبط با كار از سال 2001 تا 2016 مورد بررسي قرار گرفت كه حجم نمونه مورد‌بررسي 9813 نفر با ميانگين 218 نمونه در هر مطالعه بود. روش انجام مطالعه در مقالات از نوع توصيفي ـ تحليلي و به صورت مقطعي بود كه در تمام مقالات شيوع اختلالات در اندام‌هاي مختلف بدن مورد بررسي قرار گرفته بود. طبق نتايج، بيشترين شيوع اختلالات اسكلتي ـ عضلاني مرتبط با كار گزارش‌شده در اين مقالات، نشان‌دهنده بالاترين ميزان ابتلا در اندام‌هاي تحتاني و مربوط به كمردرد با 49 درصد (فاصله اطمينان 95 درصد: 55-43) و بالاترين شيوع آن در اندام‌هاي فوقاني نيز و با گردن به ميزان 39/3 درصد بود. همچنين شيوع اختلالات اسكلتي ـ عضلاني در ساير قسمت‌هاي بدن به ترتيب در زانو 39/32 درصد، شانه‌ها 36/9 درصد،پشت 36/8 درصد، مچ دست 34 درصد، پاها 26/9 درصد، ران و باسن 20/5 درصد و آرنج‌ها 16/2 درصد بود. نتيجه‌گيري: شيوع نسبتاً بالايي در اختلالات اسكلتي ـ عضلاني در اندام تحتاني (به‌ويژه در كمر) و اندام‌هاي فوقاني (به‌ويژه در گردن و شانه) در بين كاركنان ايران مشاهده شد كه در مقايسه با ديگر كشورهاي جهان، بيانگر حادتر بودن اين اختلالات در بين كاركنان ايراني بود كه خود نيازمند به واكاوي بيشتر براي بررسي علل شيوع اين عارضه است. از اين رو بايد به مسئله سلامت كاركنان در محيط‌هاي كاري توجه بيشتري شود؛ لذا در نظر گرفتن برنامه‌هاي آموزشي مداخله‌اي ارگونومي و ايمني ـ بهداشتي جهت كاهش خطرات مرتبط با اختلالات اسكلتي ـ عضلاني به مديران و مسئولين سازمان‌ها در نقاط مختلف كشور پيشنهاد مي‌شود. از طرفي با توجه به جـوان بـودن كاركنـان، شـايد در زمـان حاضـر شـكايت از اختلالات اسكلتي ـ عضلاني چندان بالا نباشد، اما در آينـده‌اي نزديـك مشكلاتي را براي كاركنان ايجاد خواهد كرد؛ بنابراين اقداماتي نظير كاهش ساعات كاري، تغيير ايستگاه‌هاي كـاري، استفاده از ميز و صندلي‌هاي استاندارد و منطبـق بـا اصـول ارگونومي و ابعاد بدني افـراد، انجام حركات ورزشي و ارائـه آموزش بـه كاركنان به منظور رعايت وضعيت بدني مناسب هنگام كار مي‌تواند به عنوان استراتژي‌هايي براي كاهش خطر ابتلا به اين اختلالات مفيد واقع شود.