بررسي تأثير فيليال‌تراپي بر تنش كل فرزند‌پروري مادران كودكان اُتيسم

اهداف: اُتيسم يكي از اختلالات عصبي رشدي است كه در تمام عمر، فرد را درگير مي‌كند. شيوع اختلال اُتيسم در ايران رو به افزايش است. ماهيت سخت و پيچيده اين اختلال باعث برهم خوردن تعادل و روال‌هاي كاري در خانواده و موجب تنش زيادي براي تمامي اعضاي خانواده به‌ويژه، مادران مي‌شود. سلامت روان مادر، تمامي اعضاي خانواده از جمله كودك با اختلال اُتيسم را تحت تأثير قرار مي‌دهد. از طرفي سردرگمي و شكست مادران در ارتباط با كودك با اُتيسم موجب تنش و ناراحتي بيشتر براي آنان مي‌‌شود. در اين پژوهش برآنيم با روش بازي‌درماني فيليال‌تراپي كه بازي‌درماني خانواده‌محور است به مادران در خلق رابطه‌ جديد و بهبود بازي و رابطه با كودك كمك كنيم و همچنين تأثير آن بر تنش كل مادران را بسنجيم. روش بررسي: در ابتدا پژوهش با كد اخلاقي IR.USWR.REC.1396.97 به تصويب كميته اخلاق دانشگاه علوم بهزيستي و توان‌بخشي رسيد. با كسب مجوزهاي لازم و ارائه آن به مراكز اُتيسم و كلينيك‌هاي كاردرماني در سرتاسر استان اصفهان، رضايت مراكز را براي همكاري در اين طرح جلب كرديم. 32 كودك (9 دختر و 23 پسر) با اختلال طيف اُتيسم در محدوده سني چهار تا دوازده سال در اين مطالعه تجربي شركت داشتند. قبل از انجام نمونه‌گيري هدف مطالعه توضيح داده شد و از مشاركت‌كنندگان رضايت آگاهانه گرفته شد. روش نمونه‌گيري به ‌صورت دردسترس انجام گرفت. در ابتدا فرم اطلاعات جمعيت‌شناختي، پرسش‌نامه گارز2 و فرم تنش والدگري آبيدين توسط تمامي مادران تكميل شد. جهت اختصاص مادران به گروه‌هاي آزمايش و كنترل مادران بر اساس سن كودك، نمره گارز و تحصيلات كودكان و مادران و غيره همتاسازي شدند. سپس به روش تصادفي ساده در دو گروه آزمايش و كنترل قرار گرفتند. ده جلسه فيليال‌تراپي (هر هفته يك جلسه دوساعته) براي گروه آزمايش برگزار شد. در اين مدت گروه كنترل درمان‌هاي گذشته را ادامه مي‌دادند. بعد از تكميل مداخله، پرسش‌نامه تنش والدگري آبيدين (فرم كوتاه) توسط تمامي مادران مجددا تكميل شد. اطلاعات به‌دست‌آمده با استفاده از آزمون آناليز كوواريانس و تي زوجي و مستقل تحليل شدند. يافته‌ها: جهت بررسي نرمال بودن نمرات تنش كل در مرحله پيش‌آزمون و پس‌آزمون از آزمون شاپيرو ويلك استفاده شد. نتايج تي با دو گروه مستقل نشان داد كه ميانگين نمره تنش كل در مرحله پيش‌آزمون در دو گروه تفاوت معني‌دار آماري نداشت (0/679=‌P) ولي در مرحله پس‌آزمون تفاوت معني‌دار وجود داشت (0/010‌=‌P). همچنين نتايج مربوط به آزمون تي وابسته نشان داد تفاوت بين نمرات تنش كل پيش‌آزمون و پس‌آزمون در گروه كنترل معني‌دار نيست (0/268‌=‌P) ولي بين نمرات تنش كل پيش‌آزمون و پس‌آزمون در گروه آزمايش تفاوت معني‌دار است (0/001‌=‌P). نتيجه آناليزكوواريانس نشان مي‌دهد نمره اوليه تنش بر نمره كل تنش در مرحله بعد از مداخله اثرگذار بوده است؛ طوري كه 82 درصد پراكندگي كل را اين متغير تبيين مي‌كند. همچنين بعد از كنترل نمره پيش‌آزمون تنش در نمونه‌ها، ميانگين نمره تنش كل در دو گروه تفاوت معني‌داري داشتند (0/001=‌P). ضريب اتا نشان مي‌دهد مداخله مي‌تواند 54 درصد از تغييرات نمره كل تنش را تبيين كند. مداخله فيليال‌تراپي تأثير قابل‌توجهي بر تنش كل مادران گروه آزمايش داشت. چنين تغييري در گروه كنترل مشاهده نشد. نتيجه‌گيري: روش فيليال‌تراپي مي‌تواند با بهبود عملكرد كودك و رابطه والد ـ كودك به پذيرش بهتر كودك توسط والد كمك كند و تنش والدگري را كاهش دهد. بهبود ارتباط والد ـ كودك موجب همدلي و نزديكي بيشتر مادران با كودكان مبتلا به اُتيسم مي‌‌شود. فيليال‌تراپي با صرف هزينه و زمان كم، در يك‌زمان بر مادر و كودك اثر مي‌گذارد و تأثيرات مثبت آن شامل حال هر دو گروه و همچنين ساير اعضاي خانواده مي‌‌شود. روش فيليال‌تراپي مي‌تواند به‌ عنوان مداخله‌اي مكمل به‌ تمامي كارشناسان حيطه‌ كودكان اُتيسم و مادران آنان آموزش داده شود.