ارزيابي كيفيت رسوبات سطحي رودخانه تجن و تعيين سطح آلودگي بوم شناسي

رودخانه‌ها به‌عنوان شريان زنده حوزه آبخيز موجب حيات آن و از ديرباز تعيين‌كننده گستره و استقرار تمدن‌ها به‌ويژه در دشت‌هاي ساحلي بوده‌اند. رودخانه تجن در دشت ساحلي ساري به‌طور مستقيم از پيامدهاي صنعتي شدن، توسعه كشاورزي و شهرها و روستاها دچار آلودگي منابع آب و رسوب شده است. هدف اين پژوهش، تعيين كيفيت رسوبات سطحي رودخانه تجن در بازه شهري تا دريا بر اساس غلظت عناصر سمي As, Cr, Cd, Cu, Ni, Pb, Zn و آشكارسازي سطح آلودگي ناشي از آن‌ها قرار گرفت. استراتژي نمونه‌برداري مبتني بر برداشت 25 نمونه رسوب سطحي بر اساس پراكنش كانون‌هاي نقطه اي و غيرنقطه اي آلودگي و ريخت شناسي رودخانه‌اي بود. نمونه‌ها آماده‌سازي شده و غلظت عناصر سمي و سولفور با استفاده از دستگاه ICPMS در وزن خشك با دقت mg/kg و درصد كربن آلي كل به دست آمد. با استفاده از فاكتور غني‌شدگي و استانداردهاي كيفيت رسوب (ISQGs, PEL, SEL)، سطح آلودگي ناشي از عناصر سمي آشكارسازي شد. نتايج به‌خوبي بازه‌هاي آلوده و پاك رودخانه تجن را مشخص كردند طوري‌كه جنوب‌شرق و پايين‌دست شهر ساري از شبه‌فلز سمي As و بالادست بازه شهري و مجاور خروجي پساب‌هاي شهرك‌هاي صنعتي به رودخانه از فلز سمي Cr و بالاخره كل بازه موردمطالعه از فلز سمي Ni داراي سطح مخاطره‌آميز بودند. همچنين غني‌شدگي Pb در رسوبات پايين‌دست بازه شهري به‌دليل سوخت فسيلي ثابت گرديد. نتايج پژوهش بر اثرگذاري آلودگي‌هاي شهريروستايي (زهكشي آب‌هاي سطحي، زباله و نخاله ساختماني)، پساب‌هاي صنعتي و كشاورزي و معادن شن و ماسه در آلودگي منابع آب و رسوب رودخانه تجن تأكيد دارند.