مطالعه تطبيقي طراحي نور روز در بناي مسجد صفوي و كليساي رنسانس نمونه موردي مسجد جامع عباسي اصفهان و كليساي سن‌پيترو رُم

اين پژوهش، به مقايسه تطبيقي بناي مسجد صفوي و كليساي رنسانس در حوزه طراحي نور روز مي‌پردازد. مطالعه حاضر، در پي پاسخ به اين سؤال است كه روشنايي موجود در مسجد و كليسا، از طريق چه روش‌هايي تأمين شده و گوناگوني اين روش‌ها موجب چه شباهت‌ها و تفاوت‌هايي در كيفيت حضور نور روز در هر يك از اين بناهاي مذهبي مي‌شود؟ براي محدود كردن دامنه پژوهش، مسجد جامع عباسي در دوره صفوي و كليساي اعظم سن‌پيترو در دوره رنسانس، به‌عنوان نمونه موردي انتخاب شده و تمام راه‌هاي ورود نور روز به درون آنها به‌صورت تطبيقي مقايسه شده‌اند. بدين منظور، در ابتدا دسته‌بندي جامعي از راه‌هاي ورود نور روز در بناهاي مذهبي سنتي مطرح شده و سپس با ثبت مشاهدات ميداني از طريق سامانه‌هاي گردشگري مجازي و كاوش در منابع كتابخانه‌اي، به احصاي تكنيك‌هاي نور روز در بناهاي مذكور و مقايسه آنها پرداخته شده است. در طراحي نور روز كليسا، چون عبادات مرسوم در آن به روشنايي چنداني نياز ندارند، حضور نور در سطح جاري شدن عملكردها الزامي نداشته و از پتانسيل شعاع‌هاي مسحوركننده نور روز براي ايجاد توجه هر چه بيشتر به عالم بالا و روشن كردن فضا بهره‌برداري شده است. از طرف ديگر، هر چند در طراحي نور مسجد، حضور نور روز در فضا مورد توجه بوده، اما در سطح جاري شدن عملكردها هم، مقدار روشنايي مشخصي مورد نياز بوده است. قبله نيز عنصر قابل‌اعتناتري نسبت به نور در معماري مسجد است؛ در حالي كه قبله و نور در كليسا، دو موضوع در هم تنيده بوده و كليساها عملاً رو به سوي طلوع و غروب خورشيد دارند. در نهايت مي‌توان گفت شباهت‌ها و تفاوت‌هاي تكنيكي در طراحي نور روز در مسجد و كليسا، هم برآمده از ويژگي‌هاي اقليمي، عملكردي و فرمي معماري آنها و هم متأثر از درك مسلمانان و مسيحيان از متافيزيك نور است.