خوانش و سنجش بافت شهر/ محله به‌مثابه متن. مطالعه موردي: محله تاريخي سرتپوله سنندج

از منظر زبان شناسي، شهر را مي توان در حكم يك متن، شامل مجموعه اي از اجزا و ساختارهاي گوناگون كه فراتر از حد يك جمله، نسبت به يكديگر در رابطه هم نشيني قرار مي گيرند، نگريست. در اين نوع نگاه به شهر، آنچه بسان يك زبان مشترك، رابطه نحوي و انسجام و پيوستگي اجزاي شهر را برقرار مي سازد، دستور زبان شهر ناميده مي شود. بررسي زبان شناختي متن شهر نيازمند رجوع به شاخه اي از زبان شناسي به نام زبان شناسي متن است كه قواعد زباني مترتب بر عناصر زباني فراتر از مرز جمله را در بر مي گيرد. هر متن ادبي، از به هم پيوستن مجموعه اي از جملات به وجود مي آيد؛ رابطه اين جملات، درست همانند اجزاي متن شهر تصادفي نيست، بلكه مجموعه همه عناصر و اجزا در ارتباطي قاعده مند، كليتي ساختمند و منسجم را به وجود آورده و پيوستاري هماهنگ مبتني بر اصول و قواعد معين را به دست مي دهد. تركيب اين جملات در شهر، هم از قواعد دستوري پيروي مي كند و هم معنايي. مقاله حاضر با استفاده از اصول و قواعد زبان شناسي، به معرفي نوعي روش شناسي براي تحليل كالبدي و محتوايي شهرپرداخته و با كاربست اين روش در مطالعه محله سرتپوله شهر سنندج كه يكي از مهم ترين محلات مركز تاريخي شهر و جزو نخستين هسته هاي پيدايش شهر بوده، معيارهاي متن بودگي آن را با استفاده از تكنيك ها و ابزارهاي طراحي شهري مورد ارزيابي و تحليل قرار داده است. هدف اين پژوهش، آسيب شناسي بافت اين محله و دستيابي به نقاط قوت و ضعف محله سرتپوله بر اساس معيارهاي متن بودگي بافت است. از اين رو، آزمون متن بودگي در اين محله، بر مبناي هفت معيار متن بودگي (پيوستگي، انسجام، بينامتنيت، پيام رساني، پذيرفتگي، هدفمندي، موقعيت مداري) و با استفاده از تكنيك ها و ابزارهاي طراحي شهري انجام گرفته است و در مجموع، ميزان متن بودگي محله سرتپوله را به عنوان بخشي از شهر سنندج و درنسبت با كل شهر به دست مي دهد. بر اساس يافته هاي تحقيق، محله سرتپوله به لحاظ معيارهاي متن بودگي ضعيف ارزيابي مي شود و اين ضعف، ناشي از فرسودگي بافت و عدم توجه به ساختار محله و معيارهاي متن بودگي در نوسازي هاي انجام شده مربوط به آن است