زمين شناسي، دگرساني، كاني سازي، زمين شيمي، بررسي سيالات درگير، پتروژنز و سن‌ سنجي دايك هاي ديوريتي محدوده مس رباعي (جنوب دامغان)

محدوده اكتشافي مس رباعي در كمربند ترودچاه شيرين در فاصله 95 كيلومتري جنوب دامغان واقع‌شده است. سنگ ‌شناسي منطقه از واحدهاي آتشفشاني ائوسن با تركيب آندزيت و تراكي ‌آندزبت تشكيل‌شده كه دايك ‌هايي با تركيب ديوريتي در اين واحدها نفوذ كرده است. زون ‌هاي دگرساني رخنمون‌يافته در اين منطقه شامل پروپيليتيك، سريسيتي، آرژيليك و كربناتي ‌شدن است. كاني ‌سازي به‌صورت رگه‌ اي با شيب بين 60 تا 80 درجه با روند شمال‌شرقي جنوب‌غربي و عرض 1 تا 5 متر در امتداد شكستگي ‌ها و گسل ‌ها رخ‌داده است. كاني‌ هاي اوليه شامل كالكوپيريت، بورنيت و پيريت و كاني ‌هاي ثانويه شامل كالكوسيت، كووليت، مالاكيت، آزوريت، گوتيت، ليمونيت و هماتيت است. مقدار مس بين 0.01 تا 5.6 درصد متغير است و همچنين مقدار عناصر سرب، روي، نقره و طلا در منطقه، پايين است. دايك‌ هاي ديوريتي منطقه غني ‌شدگي در عناصر ليتوفيل بزرگ يون و عناصر نادر خاكي سبك، و تهي ‌شدگي در عناصر نادر خاكي سنگين و عناصر با شدت ميدان بالا نشان مي‌ دهند. مقدار 87Sr/86Sr، 143Nd/144Nd اوليه و ايزوتوپ ‌هاي اوليه εNdi بيوتيتهورنبلند ديوريت پورفيري به‌ترتيب برابر با 0.705664،  0.518426 و 1.7 است. همه اين شواهد با تشكيل‌شدن دايك‌ هاي ديوريتي محدوده اكتشافي مس رباعي از گوشته اوليه با ذوب‌بخشي گوه گوشته ‌اي در بالاي زون فرورانش همسو است. بر اساس داده ‌هاي UPb بر روي كاني زيركن، سن دايك‌ ها برابر با 0.49±50.49 ميليون سال مربوط به اشكوب ايپرزين (ائوسن زيرين) است. دماسنجي بر روي سيالات درگير اوليه موجود در كاني كلسيت مرتبط با كاني‌سازي، بيانگر تشكيل اين نوع كاني‌ سازي در دماي حدود 165 تا 300 درجه سانتي ‌گراد از سيالي با شوري متوسط (7 تا16  درصد وزني معادل نمك طعام) است. مخلوط‌‌شدن سيال ‌ها با شوري متفاوت و در نتيجه كاهش شوري مهم‌ترين عامل در ته‌نشست مس در منطقه است. شواهد سنگ‌ شناسي، دگرساني، شكل و حالت كاني ‌سازي، كنترل ساختاري، سيالات درگير و ناهنجاري‌ هاي زمين ‌شيميايي نشان مي‌دهد كه كاني ‌سازي مس رگه ‌اي محدوده اكتشافي رباعي از نوع اپي ترمال است.