تبارشناسي روايات قصار تحف العقول

كتاب تحف‌العقول عن آل‌الرسول (ص) اثر حسن‌بن‌شعبه حراني دربردارنده روايات طوال و قصار رسول خدا (ص) تا امام حسن عسكري (ع) است كه مشخصه اصلي آن‌ها ارسال در سند است. افزون بر ارسال اسانيد، مطابق تصريح مؤلف، جملات حكيمانه هم‌سنخ با روايات ائمه (ع) نيز در اين كتاب نقل شده و مؤلف آن‌ها را به ائمه (ع) نسبت داده است. استناد اين اقوال به ائمه (ع)، ضرورت بازيابي اين دسته از روايات و تبارشناسي آن‌ها در جهت تعيين وضعيت آن‌ها را روشن مي‌سازد. به همين منظور در اين مقاله 638 روايت قصار حضرت علي (ع) تا امام حسن عسكري (ع) در تحف‌العقول جمله به جمله بررسي شده است. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد در انتساب دوازده روايت از مجموع روايات قصار تحف‌العقول به ائمه (ع) شواهد متقني وجود ندارد. بعضي از اين عبارات در قالب حكمت‌هايي از حكما، شاعران، زاهدان است يا از سوي راوي مجهول در ديگر مصادر ثبت شده است. بعضي ديگر نيز، نقل تاريخي يا ضرب‌المثلي است كه به امام (ع) نسبت داده شده است. همچنين بيش از 14درصد روايات، پيشينه‌اي در منابعِ موجود ندارند و براي اولين‌بار در تحف‌العقول نقل شده‌اند. مقاله حاضر به روش توصيفي در صدد ريشه‌يابي تاريخي روايات تحف‌العقول است.