ويژگي هاي منظر چندعملكردي در باغ ايراني (مطالعه موردي: ميراث جهاني باغ اكبريه)

باغ ايراني عملكردهاي متنوعي داشته و علاوه‌بر عملكرد اصلي، عملكردهاي ثانويه و كاركردهاي چندجانبۀ منظر مورد توجه سازندگان و صاحبان باغ بوده است. به‌رغم موقعيت راهبردي بيرجند در شرق ايران و حضور سفرا و نمايندگان دول روس و انگليس و محدوديت امكانات تفرجي شهري، حكمرانان منطقه در دورۀ قاجار و پهلوي را بر آن داشت تا علاوه‌بر ايجاد و ساخت باغ‌هاي ايراني براي برگزاري مراسم‌ و مناسبات سياسي و نمايش قدرت، به نيازهاي تفرجي، توليدي، اقتصادي و فرهنگي محلي نيز پاسخ دهند. فائق آمدن بر كمبود منابع آبي، راهي جز خلق فضاهاي سبز چندعملكردي و زون‌بندي باغ ايراني به‌جاي نگذاشت. لذا، باغ اكبريه به عنوان شاخص‌ترين باغ ايراني شرق ايران براي مطالعۀ چگونگي و ويژ‌گي‌هاي منظر چندعملكردي (كشاورزي، تفرجي، سكونتي، حكومتي و اقتصادي) انتخاب شد. براين‌اساس، پرسش اصلي تحقيق عبارت است از اينكه آيا باغ اكبريه به عنوان نمونۀ باغ ايراني شاخص در شرق ايران، داراي منظر چندعملكردي است؟ ويژگي‌هاي منظر چندعملكردي در باغ اكبريه چيست و در كدام دسته از انواع منظر چندعملكردي طبقه‌بندي مي‌شود؟ مقالۀ حاضر در پي آن است كه ضمن بررسي و كنكاش در برنامه‌ريزي فضايي و طراحي منظر باغ اكبريه، علاوه‌بر كشف عملكردهاي متعدد اين باغ، چندعملكردي‌بودن آن را بررسي كرده و نوع منظر چندعملكردي آن را شناسايي نمايد.اين پژوهش از نظر هدف، در زمرۀ تحقيقات بنيادي و از نظر ماهيت و روش، در زمرۀ تحقيقات تاريخي و توصيفي به شمار مي‌آيد. پژوهش پيش‌رو با بهره‌گيري از روش‌هاي موردپژوهي، كتابخانه‌اي، مطالعات ميداني، مستندنگاري تاريخي و انجام مصاحبه با كارشناسان و همچنين برگزاري جلسۀ همفكري و گفتگوي تخصصي در زمستان 1398 انجام شد. نتايج نشان مي‌دهد در بستر تاريخي و براساس تحليل‌هاي علمي موجود، باغ اكبريه واجد ويژگي‌هاي منظر چندعملكردي است. همچنين، از ميان سه الگوي اصلي منظر چندعملكردي (موزاييكي، وزن‌دار و بنيادين) باغ اكبريه داراي الگوي منظر چندعملكردي وزن‌دار (تلفيق چند عملكرد متجانس در يك فضاي واحد) است.