بررسي تطبيقي رهيافت‌هاي حقوقي ثبت اختراع سلول‌هاي بنيادي انساني با تأكيد بر رويه‌هاي قضايي اروپا و ايالات متحده

سلول‌هاي بنيادي انساني يكي از منابع مهم پزشكي جهت درمان بيماري‌هاي مختلف و از حوزه‌هاي پرچالش حقوق ثبت اختراعات محسوب مي‌شوند. دامنه اين چالش متناسب با رويكردهاي حقوقي كشورها معطوف به نحوه احراز شرايط ماهوي از يكسو و ملاحظات اخلاقي به خصوص در زمينه سلول‌هاي بنيادي جنيني، از سوي ديگر مي‌باشد. بر اين اساس، اگرچه اين سلول‌ها به شرط احراز معيارهاي ماهوي مي‌توانند موضوعات قابل ثبتي محسوب شوند، ليكن به استناد برخي ملاحظات نظم عمومي و اخلاق حسنه ممكن است به عنوان اختراع، قابل بهره‌برداري نباشند. بررسي پرونده‌هاي ذي‌ربط در اتحاديه اروپا و ايالات متحده نشان از تفاوت رويكرد اين كشورها دارد. تأكيد بيشتر آمريكا بر روي مطابقت اختراعات اين حوزه با شرايط ماهوي و حساسيت اتحاديه اروپا بيشتر بر روي مطابقت آن‌ها با نظم عمومي و اخلاق حسنه مي‌باشد. با پيشرفت تكنولوژي و دستيابي به انواع مختلف سلول‌هاي بنيادي از راه‌هايي به جز تخريب جنين نظير تكنولوژي انتقال هسته سلول سوماتيك، سلول‌هاي بنيادي القا شده و... مباحث حقوقي ثبت اين سلول‌ها متحول شده است. درحقيقت، به واسطه دستيابي به اين سلول‌ها بدون تخريب جنين و فرآيندهاي صورت‌گرفته بر روي آن‌ها مانند آنچه در سلول‌هاي بنيادي القايي صورت مي‌گيرد، ديگر نمي‌توان اختراعات اين حوزه را به دليل مشابهت با حالت طبيعي موجود در بدن انسان و يا تضاد با حفظ كرامت انساني كاملاً ناديده گرفت. در اين مقاله رهيافت‌هاي حقوقي ثبت اختراع سلول‌هاي بنيادي انساني بر مبناي رويه‌هاي قضايي اخير اروپا و ايالات متحده مورد بررسي قرار گرفته و روش تحقيق حاضر تحليلي ـ تطبيقي مبتني بر مطالعات كتابخانه‌اي است. در خاتمه نتيجه‌گيري شده علي‌رغم تفاوت ديدگاه‌ها، روند ثبت اين اختراعات به ويژه به لحاظ كاربردهاي درماني مهم و متعدد آن‌ها رو به افزايش بوده و چالش‌هاي ذي‌ربط نيز به نحو مقتضي از طريق رويه‌هاي قضايي مديريت شده است.