استحاله در ازدواج، واكاوي پديداري فرآيند شكل‌گيري و پيامد‌هاي آن در روابط زوجين

زمينه: مطالعات متعددي پيرامون ازدواج و عوامل ايجاد تعارض در روابط زوجين انجام شده است. اما توجه به مفهوم استحاله در روابط زوجين، به معني عدم پذيرش، كنار نيامدن با يكتايي طرف مقابل و تلاش افراطي و الزام آور براي تغيير دادن همسر در ادبيات پژوهشي مغفول مانده است. هدف: هدف پژوهش حاضر ارائه مدلي مفهومي استحاله در ازدواج، شامل واكاوي پديداري اين مفهوم، بررسي عوامل مؤثر، شرايط مداخله گر، بسترها و فرآيند شكل گيري آن، راهبردهاي انتخابي طرفين در مواجهه با اين الگوي ارتباطي و پيامدهاي بروز و تداوم آن در روابط زوجين بود. روش: با توجه به اطلاعات محدود ما در اين رابطه از روش پژوهش كيفي و نظريه داده بنياد كه روشي اكتشافي است استفاده شد. جامعۀ آماري شامل كليۀ زوج هاي جوان تهراني است كه در سال 98 حد اكثر 6 سال از زندگي مشترك آنها گذشته بود. از بين افراد در دسترس تعداد 23 نفر با روش نمونه گيري نظري به عنوان نمونه انتخاب شده و بااستفاده از مصاحبۀ عميق، تجربۀزيستۀ آنها مورد بررسي قرار گرفت. يافته ها: از فرآيند كدگذاري باز درنهايت 273 مفهوم و 22 مقوله شناسايي شد. مقوله‌هاي حاصل از كدگذاري محوري، در شش دسته شامل: مقولۀ محوري استحاله »الزام تغيير و كنترل گري «؛ شرايط علي شامل »شناخت سطحي از خود، طرف مقابل و زمينه ي خانوادگي و محيطي كه فرد در آن پرورش‌يافته؛ اغواگري و تدليس، آگاهي هاي جنسيتي ضعيف و عدم واقعيت سنجي «؛ شرايط مداخله‌گر ازجمله »ضـــعيف در ذهنيت بين فردي؛ درك و ملاحظات فرهنگي، هوش هيجاني پايين، ضعف در ابراز وجود، ارتباط مبهم «؛ شرايط بسترساز مشتمل بر »ناهمگوني در ويژگي‌هاي فردي، ويژگي و شرايط خانوادگي و بافت اجتماعي و فرهنگي «؛ راهبردها همچون »واكنش‌هاي اجتنابي هيجان مدار همچون انتقاد منفي، انتقادگريزي، بازداري عاطفي، سواسازي، تأمين انحرافي، فاصله‌گيري و خوگيري با شرايط مشكل‌دار « و پيامدها ازجمله »تهديد هويت، بي‌اعتبار كردن، آسيب‌هاي روحي و رواني، تعارض و تنش، مهر سردي و انفصال گرايي « شكل گرفت. نتيجه گيري: با آگاهي دهي افراد در شرف ازدواج و زوج هاي جوان از ماهيت و جنبه‌هاي آسيب زاي اين الگوي معيوب و همچنين آموزش مهارت ها مواجهه ي كارآمد با آن، مي توان در پيشگيري از به جريان افتادن و توقف چرخه معيوب و پيش رونده استحاله در روابط زوجين گام مؤثر برداشت.