الگوي پراكنش فلزهاي سنگين در رسوبات آبراهه‌اي خاور و جنوب‌خاور معدن انگوران، باختر زنجان

Distribution Pattern of the Heavy Metals in Stream Sediments at the East and Southeast of Angouran Mine, West of Zanjan

به‌منظور ارزيابي آلودگي‌هاي زيست‌محيطي فلزهاي سنگين در آبراهه‌هاي خاور و جنوب‌خاور معدن روي- سرب انگوران، نمونه‌برداري از رسوبات آبراهه‌اي در 77 ايستگاه انجام شد. نتايج تجزيه‌وتحليل نمونه‌هاي يادشده نشان دادند مقدار ميانگين محتواي آرسنيك، آنتيموان، كادميوم، سرب و روي در اين نمونه‌ها به‌ترتيب برابر با 81/89، 67/6، 46/10، 83/659 و 32/1189 گرم در تن و در اكثر ايستگاه‌ها بيشتر از ميانگين پوستۀ قاره‌اي بالايي است و غلظت كبالت با مقدار ميانگين 69/18 گرم در تن در بيشتر ايستگاه‌ها كمتر از ميانگين پوستۀ قاره‌اي بالايي است. بررسي همبستگي عناصر مطالعه‌شده نشان داد همبستگي مثبت متوسط تا بسيار قوي بين عناصر سرب، روي، كادميوم، آنتيموان و آرسنيك وجود دارد و كبالت با عناصر ديگر همبستگي ندارد. بررسي نقشه‌هاي پراكنش عناصر، شاخص غني‌شدگي و شاخص زمين‌انباشت نشان داد بيشترين غني‌شدگي و آلودگي در محدودۀ مطالعه‌شده به عناصر سرب، روي، آرسنيك، آنتيموان و كادميوم مربوط و به‌ويژه در بخش‌هاي شمالي و شمال‌خاور (حوضۀ آبريز الله‌لوچاي) متمركز است. داده‌هاي به‌دست‌آمده نشان دادند بي‌هنجاري‌هاي عناصر سرب، روي، كادميوم، آرسنيك و آنتيموان هم‌پوشاني بسيار زيادي باهم دارند. تحليل داده‌ها و بررسي ارتباط آنها با زمين‌شناسي منطقه گوياي اينست كه بخشي از منشأ عناصر مطالعه‌شده، طبيعي (زمين‌زاد) و درارتباط‌با كاني‌سازي‌ها، دگرساني‌ها و واحدهاي سنگي منطقه است، ولي وجود فعاليت‌هاي استخراجي در معدن روي- سرب انگوران سبب افزايش غلظت فلزهاي سنگين و ورود آنها به آب‌هاي سطحي منطقه و گسترش تمركز عناصر يادشده در شمال‌خاور منطقه و حوضۀ آبريز الله‌لوچاي شده است.

In order to assess the concentrations of heavy metals in stream sediments of eastern and southeastern drainages of the Angouran Zn-Pb mine, stream sediment samples were selected from 77 stations. Results of samples analysis demonstrate that concentrations of As, Sb, Cd, Pb and Zn are higher and Co is less than the averages of upper continental crust in most stations. The elements correlation analysis indicates that there are intermediate to very strong positive correlations between Pb, Zn, Cd, Sb and As, and Co has no correlation with other elements. Investigation of distribution maps, enrichment factor and geo-accumulation index demonstrate that the highest enrichment and pollution in the study area related to Pb, Zn, Cd, Sb and As which are concentrated at the northern and northeastern parts of the study area (Allahlou-Chay catchment). Investigation of the relationship between the obtained data and geology of the study area demonstrates that the origin of these elements concentrations are geogenic and related to mineralizations and alterations. Exploitation activities at the Angouran Zn-Pb mine caused increasing the concentration of heavy metals and their entry into the surface waters which with the result of expansion of mentioned elements to northeast of study area and Allahlou-Chay catchment.