مطالعۀ نقش عوامل محيطي در توزيع استقرارهاي ايلام قديم و ميانۀ شهرستان اردل، با تأكيد بر چشم انداز كارست

Effect of Natural Factors in Spatial Distribution of Archaeological Sites, During the Elamite Period Ardal; Case Study the Sites in Karst Landscape

عوامل محيطي همواره در شكل‌گيري و چگونگي استقرارهاي انساني نقش تعيين‌كننده‌اي داشته‌اند. يكي از اين عوامل محيطي «كارست» نام دارد. مناطق كارستي شرايط جغرافيايي بسيار ويژه‌اي دارند كه در اين پژوهش برروي تأثير كارست بر شكل‌گيري و تداوم استقرارهاي ايلامي شهرستان اردل مطالعه شده است. ويژگي‌هاي چشم‌انداز كارست، مانند «خاك» نه‌چندان مناسب براي كشاورزي و دسترسي دشوار به آب سطحي، به‌گونه‌اي است كه براي زندگي يك‌جانشيني چندان مناسب نيست؛ هم‌چنين عوامل جغرافيايي ديگر مرتبط با كارست از‌جمله شيب زمين، دوران زمين‌شناسي و ارتفاع از سطح دريا در مورد استقرارهاي ايلامي شهرستان اردل به‌گونه‌اي هستند كه تنها زندگي كوچ‌نشيني را در بخش‌هايي از اين چشم‌انداز ميسر كرده است. اين درحالي‌ست كه برخي از پژوهشگران زندگي كوچ‌نشيني در فلات ايران در دوران تاريخي را چندان ممكن نمي‌دانند؛ از اين‌رو در پژوهش حاضر پرسشي كه مطرح شده آن است كه، نقش كارست در شكل‌گيري استقرارهاي ايلام قديم و ميانه در شهرستان اردل به چه صورت بوده و اين چشم‌انداز چه تأثيري در زندگي كوچ‌نشيني در اين منطقه طي دورۀ ايلام قديم و ميانه داشته است؟ روش مدنظر در اينجا، ترسيم نقشه‌هاي GIS با مشخص كردن گسترۀ كارست و پراكنش محوطه‌هاي ايلامي نسبت به آن‌ها است. در كنار آن، توجه به منابع‌تاريخي نيز مي‌تواند راهگشا باشد و شايد بتوان با مطالعه‌ي جاي‌نام‌هاي ايلامي، برخي از جاي‌نام‌هاي آن‌را در منطقۀ يادشده جايابي نمود؛ به‌عنوان نمونه برخي از محققان جاي‌نام «لو.سو» را براي حدود منطقۀ بختياري پيشنهاد داده‌اند. جاي‌نامي كه بخشي از منطقۀ «سيمشكي» بوده و احتمالاً مردماني كوچ‌نشين داشته است؛ در واقع شهرستان اردل به‌عنوان بخشي از منطقۀ بختياري با حداقل 65% استقرار كوچ‌نشيني در دورۀ ايلام كه در پژوهش حاضر مشخص گرديد، مي‌تواند نمونه‌اي از معيشت كوچ‌نشيني در دورۀ ايلام قديم و ميانه و در منطقۀ سيمشكي در هزاره‌هاي سوم و دوم پيش‌ازميلاد باشد كه در چشم‌انداز كارست و با توجه به منابع محيطي آن شكل گرفته است.

Environmental factors have always played a significant role in the formation of human settlements. One of these environmental factors is karst. Karst regions have very specific geographical conditions. In this article, the impact of karst on the formation and continuation of Elamite settlements in Ardal County has been studied. Landscape features of karst, such as poor soil for agriculture and difficult access to surface water, are not suitable for sedentary life. Distribution of population and human settlements in a geographical area has a great influence on the structure and function of human activities. Not only will these distribution patterns be affected by social and cultural factors, they were highly dependent on natural phenomena; because nature is a context of human geographical activities. In this paper, we have studied and analyzed the role of environmental factors in spatial distribution and configuration of human settlements during the Elamite period in Ardal Count. Karst landscape is useful for nomadic people and we can understand such a life in Elamite era among the archaeological evidence and Mesopotamian inscriptions. Therefore, this study attempted to explore these regions from the Elamite era through an interdisciplinary approach involving archaeology, Archaeometry and history of northern Susa and Anshan.