مطالعۀ آرايه هاي فلزي نصب شده بر درب بقعۀ سيدحمزۀ تبريز (با تأكيد به آرايه هاي دورۀ قاجار)

Study of Metallic Ornaments Installed on the Tabriz Seyyed Hamzeh Mausoleum (By Emphasis of Qajar Era Ornaments)

بقاع متبركۀ امام‌زادگان، يكي از مهم‌ترين زيارتگا‌ه‌ها در نزد مردم ايران است كه همواره مورد تعظيم و تكريم قرار مي‌گيرند. وجود مرقد مطهر امام هشتم شيعيان حضرت امام رضا؟ع؟ در شهر مشهد و ارادت قلبي ايرانيان به علويان از ابتداي تاريخ اسلام باعث مهاجرت آنان به ايران و درنتيجه پراكندگي بقاع متبركه در پهنۀ جغرافيايي اين سرزمين شده است. در هر منطقه و با توجه به ويژگي‌هاي اقليمي و نيز رونق انواع هنرها و توجه به اعتقادات و آئين‌هاي مذهبي همان منطقه، بناي داخلي مقابر امام‌زادگان به‌صورت‌‌هاي مختلف آراسته‌شده و جلوه‌گاه هنرهاي گوناگون بوده است. يكي از اين زيارتگاه‌ها، بقعۀ «سيد حمزه» در شهر تبريز است. برروي درب داخلي اين بنا تزئينات فلزي مختلفي مشتمل‌بر صورتك‌، پنجه و كتيبه‌هايي از آيات و عبارات دعايي نصب‌شده است. هدف از انجام اين پژوهش، شناسايي انواع و ويژگي‌هاي هنر فلزكاري آذربايجان در دوران معاصر است. بر اين‌اساس و با توجه به منع تصويرگري و شمايل‌سازي در اماكن مقدس، پژوهش حاضر قصد دارد ضمن بررسي نقوش آثار فلزي، علت نصب اين صورتك‌‌ها برروي درب اين مكان را بررسي كند. پرسش‌هاي اصلي اين پژوهش عبارتنداز: آثار فلزي نصب‌شده بر درب بقعۀ امام‌زاده سيد حمزه چه ويژگي‌هايي دارند؟ با توجه به منع تصويرگري بالأخص در مكان مذهبي، دلايل نصب اين آثار فلزي بر درب بقعۀ امام‌زاده چه بوده است؟ براي رسيدن به پاسخ اين پرسش‌ها از روش توصيفي-تحليلي بهره گرفته شده ‌است. اطلاعات و داده‌هاي موردنياز اين تحقيق از طريق ميداني با مشاهدۀ آرايه‌هاي فلزي نصب‌شده بر درب و نيز روش كتابخانه‌اي گردآوري شده و روش تجزيه و تحليل داده‌ها با توجه به موضوع تحقيق كيفي است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد اين اشياء از فلزات كم‌بها و تحت‌تأثير هنر عامۀ عصر قاجار ساخته شده‌اند. اهميت و جايگاه اين مكان در باور عامۀ مردم، عامل نصب اين اشياء بر درب امام‌زاده و نوعي ابزار براي اداي نذر مسلمان حاجتمند بوده ‌است.

Imamzadegan is one of the most important Shrine to the Iranian people who are always revered. In each region, due to the existence of a specific climate and a particular artistic boom, according to religious beliefs in the same area, the construction of the Imamzadeghans is different from the arts. One of these Imamzadeh, Seyyed Hamzeh is in the city of Tabriz. On one of the interior doors of this building there are various decorations including icons, hands, and inscriptions of prayers verses and phrases. The purpose of this research is to identify the types and characteristics of contemporary Azerbaijan metalworking. Accordingly, and considering the prohibition of illustration and iconography in the sacred places, the present study intends to investigate the motifs of metal works and the reasons for installing these Icons on the door of this place. The main questions of this research are: What are the features of the metalwork installed on the door of Imamzadeh Seyyed Hamzeh mausoleum? Given the prohibition of illustration, especially in a religious place, what were the reasons for installing these metal works on the door of the Imamzadeh mausoleum? A descriptive-analytic approach has been used to answer these questions. The information and data required for this research were collected through field observation of metal ornaments on the door and library method and the method of data analysis is subject to qualitative research. The results show that these objects are made of worthless metals and influenced by Qajar folk art. The importance and place of this place in popular belief, the cause of the installation of these objects on the door of Imamzadeh and has been a kind of tool for making Muslim vow.