بررسي نقد برخي از فقها به نسبت حق و خلق در وحدت وجود

Examining the critique of some jurists on the relationship between God and creation in the unity of existence

پس از طرح وحدت وجود در عرفان نظري، همواره برخي از فقها به نسبت حق با خلق در اين نظريه نقد وارد كردند. به باور آن‌ها، تمايزي ميان حق و خلق در وحدت وجود نيست و اين امر با توجه به تمايز ذاتي حق و خلق در منابع ديني غير قابل پذيرش مي­باشد. بررسي ديدگاه عرفا نشان مي‌دهد كه آن‌ها به عينيت محض ميان حق و خلق قائل نيستند و در آثارشان، دست‌ِكم، از دو تمايز مقامي و احاطي سخن به ميان آمده است. خصوصيت هر دو نوع تمايز اين است كه به‌جايِ طرح تمايز در دو وجود، آن را در قلمرو يك وجود تبيين مي‌كند و به همين علت، گريز از عينيت در آنها ممكن نيست؛ بنابراين، دو تمايز عرفاني مذكور نقد فقها را كه بر اساس تمايز وجودي حق و خلق شكل گرفته، مرتفع نمي‌سازد.

After proposing the unity of existence in theoretical mysticism, some jurists have always criticized the relationship between God and creation in this theory. According to them, in the unity of existence, there is no distinction between God and creation, and this is unacceptable due to the inherent distinction between God and creation in religious sources. An examination of the mystics' point of view shows that they do not believe in the pure objectivity between God and creation, and in their works there is at least two distinctions between ventricular and peripheral. The characteristic of both types of distinction is that instead of proposing a distinction in two beings, it explains it in the realm of one being, and therefore it is not possible to escape objectivity in it. Therefore, these two mystical distinctions do not remove the critique of jurists, which is based on the existential distinction between God and creation.