اخلاق اسلامي و مسئوليت مدني در جبران خسارت زنداني بيگناه : بررسي تطبيقي در حقوق ايران و آمريكا

Islamic Ethics and Civil Liability in Compensating Innocent Prisoners: A Comparative Study of Iranian and American Law

زمينه: موارد زيادي اتفاق مي ­افتد كه متهم استحقاق بازداشت را نداشته و بدون رعايت شرايط و ضوابط قانوني بازداشت و يا بر اثر اشتباه قضايي زنداني مي­ گردد. در چنين مواردي جبران­ خسارت فرد بازداشت­ شده بي­ گناه از موضوعات مهمي است كه بررسي آن به دليل نقض حقوق اساسي افراد امري ضروري است. بنابراين هدف تحقيق حاضر بررسي رويكرد اخلاق اسلامي در برابر جبران خسارت زنداني بي­گناه و بررسي تطبيقي اين موضوع در نظام­ حقوقي ايران و آمريكاست. نتيجه گيري: در اسلام، قاعده‌اي موسوم به قاعده «لاضرر و لاضرار في‌الاسلام» وجود دارد كه به استناد آن­ كسي حق ضرر رساندن به ديگري را ندارد، و اگر ضرري برساند، مسئول جبران­ خسارت آن خواهد­بود. قاعده لاضرر در رابطه با مجازات يك فرد بيگناه نيز صدق مي­ كند و نظام قضا و دولت مي­بايست خسارت وارد بر فرد بي­ گناه را جبران­ كنند. در حقوق ايران مكانسيم جبران خسارت ايام بازداشت در­مواد 255 تا 261 قانون آيين دادرسي كيفري مصوب 1392پيش‌بيني‌شده است. اما امكان جبران ­خسارت ايام بازداشت، در دو صورت امكان‌ پذير است؛ يكي در صورت صدور حكم برائت و ديگري با قرار منع تعقيب متهم كه از محل صندوق اعتباري مقرر در ماده 260 آن قانون پرداخت مي­ گردد. در حقوق آمريكا نيز جبران­ خسارت ناشي از بازداشت برعهده دولت است با اين تفاوت كه در حقوق ايران درصورتي‌كه بازداشت بر اثر اعلام مغرضانه جرم، شهادت كذب و يا تقصير مقامات قضايي باشد، دولت پس از جبران خسارت مي‌تواند به مسئول اصلي مراجعه ­كند اما در حقوق آمريكا دولت در قبال جبران خسارت مسئوليت كامل داشته و قاضي عامل زنداني بي گناه هيچ مسوليتي ندارد.

Background: There are many cases in which the accused does not deserve to be detained and is detained without observing the legal terms and conditions or imprisoned due to a judicial error. In such cases, compensation for an innocent detainee is an important issue that needs to be addressed due to the violation of the fundamental rights of individuals. Therefore, the purpose of the present study is to investigate the approach of Islamic ethics against compensation of innocent prisoners and a comparative study of this issue in the Iranian and American legal systems. Conclusion: In Islam, there is a rule called “no harm in the law of Islam" according to which no one has the right to harm another, and if he causes harm, he will be responsible for compensation. The no-harm rule also applies to the punishment of an innocent person, and the judiciary and the government must compensate the innocent person. In Iranian law, the mechanism of compensation for the days of detention is provided in Articles 255 to 261 of the Code of Criminal Procedure adopted in 2013. However, it is possible to compensate for the days of detention in two ways; one in case of acquittal and the other with a restraining order against the accused, which will be paid from the credit fund provided in Article 260 of that law. In American law, compensation for detention is the responsibility of the government, with the difference that in Iranian law, if the detention is due to a biased declaration of a crime, false testimony or fault of judicial authorities, the government can refer to the principal after compensation, but in US law The government has full responsibility for damages, and the presiding judge has no responsibility.