تحليل نظام روايي كنشي و تنشي در حكايتي از بوستان سعدي با رويكرد نشانه ـ ‌معناشناختي

سعدي در طرح كتاب بوستان براي بيان انديشه هاي خود از حكايت پردازي استفاده كرده است؛ از اين رو اين كتاب در ميان آثار او، از منظر داستان نويسي در جايگاه ويژه اي قرار دارد. در اين اثر، حكاياتي با ساختار و محتوايي نظام مند و پويا وجود دارد كه با نظريه‌هاي ساختارگرايي و حتي پساساختارگرايي روايي معاصر قابل انطباق هستند. يكي از آن ها حكايت «در تدبير و تأخير در سياست» از باب اوّل است. اين حكايت از منظر شخصيت ها، كنشگرها، كنش ها، خويشكاري‌ ها، ارزش ها، تنش ها، انگيزش‌ها و حركت‌ها حائز اهميت است. اين ويژگي ها ساختار حكايت را در ارتباط با گفتمان هاي كنشي و تنشي قرار مي دهد كه از ديدگاه نشانه ـ معناشناختي قابل تبيين است. در نشانه ـ معناشناسي، تعامل ميان حوزۀ بيان و محتوا، بازي آزاد ميان دال و مدلول و تعامل ميان راوي و مخاطب از طريق واسطه هايي همچون گفتمان هاي عاطفي، زيبايي شناختي و ادراكي ـ حسي مورد بررسي قرار مي گيرد. در پژوهش حاضر، به‌شيوه توصيفي ـ تحليلي، ضمن تبيين و بازشناسي روايت حكايت مذكور، نظام كنشي و تنشي اين حكايت با رويكرد نشانه ـ معناشناختي بررسي مي شود تا به اين پرسش پاسخ داده شود كه چگونه از درون نظام صرف تقابلي، نظامي تنشي و درهم تنيده زاييده مي شود كه بر روابطي طيفي و درجه اي مبتني است و ويژگي پديداري و هستي شناختي دارد. درواقع هدف اصلي مقالۀ حاضر تبيين چگونگي شكل گيري نظامي تنشي و ارزشي در درون نظام تقابلي و كنشي و در سايۀ فرايندهاي ادراكي ـ حسي، عاطفي، تعاملي و هستي شناختي برپايۀ حكايت مزبور است.