لوازم اعتقادي و كاركردهاي عملي باور به بداء بر پايه آيات و روايات اهل بيت(ع)

آموزه بداء يكي از اختصاصات كلامي و وجوه تمايز شيعه اماميه از ساير مسلمانان است. منشأ قرآني باور به اين آموزه، مواجهه عقيدتي و عملي پيامبر اكرم ص با يهود است. يهوديان معتقد به بسته‌بودن دست خدا در تدبير كائنات پس از خلقت بودند، اما پيامبر بر اساس آيات قرآن به بساطت دست الاهي در امور عالم قائل بوده است. امامان j نيز با مطرح‌كردن معارف توحيدي و تأكيد بر «خروج عن الحدين» (حد تعطيل و تشبيه) و پيش‌كشيدن آموزه بداء، شيعيان را از درافتادن به ورطه تعطيلِ نقش خداوند در عالم بازداشتند. آموزه بداء، كه مشابه نَسخْ در شرايع پيش از اسلام است، با استناد به آيات قرآن در ميان شيعيان مطرح شد و گسترش يافت. اين عقيده دو نقش كاربردي عقيدتي و رفتاري براي باورمندان در پي دارد. نقش كاربردي تصحيح اعتقاد توحيدي آموزه بداء از حيث تأكيد بر فاعل مايشاء بودن مستمر خدا در عالم هستي، راه‌نيافتن تغيير در علم الاهي و شناخت تنوع قضا و قدر الاهي در خور توجه است. نقش كاربردي باور به اين آموزه در عملكرد انسان نيز در باور به حاكم‌نبودن جبر در عالم هستي و نقش چشمگير عقايد و رفتار انسان در تغيير قضا و قدر الاهي ريشه دارد، به طوري كه تصحيح عقايد و طيّ طريق هدايت و انجام‌دادن اعمال صالح را در تغيير مقدرات الاهي خويش مؤثر مي‌بيند؛ بيشترين انگيزه را در خودسازي براي ترك عقايد باطل و اعمال ناپسند در انسان ايجاد مي‌كند و موجب نقش‌آفريني وي در امور دنيوي و اخروي مي‌شود.