اثر پرايمينگ اسيد ساليسيليك بر جوانه‌زني بذر و ويژگي‌هاي مورفوفيزيولوژيك و بيوشيميايي نشاء گوجه‌فرنگي (Lycopersicom esculentun)

مقدمه: جوانه‌زني بذر مرحله پيچيده و پويايي از رشد گياه مي‌باشد و پرايمينگ بذر تكنيكي است كه به‌واسطه آن بذرها پيش از قرار گرفتن در بستر خود و مواجهه با شرايط اكولوژيكي محيط، به لحاظ فيزيولوژيكي و بيوشيميايي آمادگي جوانه‌زني را به دست مي‌آورند. پرايمينگ بذر با افزايش جوانه‌زني و بنيه بذر باعث افزايش عملكرد در گياهان و هم‌چنين افزايش آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيداني و درنتيجه موجب افزايش درصد جوانه‌زني مي‌شود. مطالعات متعددي اثر پرايمينگ بذر با مواد آلي را بر بهبود جوانه‌زني بذر گونه‌هاي مختلف گياهي بررسي كرده‌اند كه ازجمله آن‌ها اسيد ساليسيليك مي‌باشد. نتايج تحقيقات نشان داده است كه مي‌توان از اسيد ساليسيليك به‌عنوان يك تنظيم‌كننده رشد جهت افزايش جوانه‌زني گياهان استفاده كرد. گوجه‌فرنگي از خانواده سولاناسه و داراي سازگاري وسيعي به شرايط مختلف اقليمي و خاكي مي‌باشد. هدف از اين پژوهش ارزيابي اثر پرايمينگ غلظت‌هاي مختلف اسيد ساليسيليك بر جوانه‌زني بذر و برخي صفات مورفوفيزيولوژيك و بيوشيميايي نشاء گوجه‌فرنگي مي‌باشد. مواد و روش‌ها: اين پژوهش در قالب آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي شامل تيمار پرايمينگ در 3 زمان (12، 18 و 24 ساعت) با سه تكرار صورت گرفت. تيمار پرايمينگ شامل اسيد ساليسيليك (2، 2.5 و 3 ميلي‌گرم در ليتر) و آب مقطر بود. صفات اندازه‌گيري شده پارامترهاي جوانه‌زني شامل درصد، زمان، سرعت و يكنواختي جوانه‌زني و صفات مورفولوژيك شامل ارتفاع نشاء، قطر طوقه، طول ريشه، تعداد و سطح برگ، وزن‌تر اندام هوايي و ريشه و وزن خشك اندام هوايي و ريشه و صفات بيوشيميايي شامل كلروفيل، آنزيم پراكسيداز، پرولين، ميزان نيتروژن كل، پتاسيم، كلسيم، فسفر و سديم نشاء بود. يافته‌ها: تأثير مطلوب اسيد ساليسيليك با غلظت 3 ميلي‌گرم بر ليتر بر ميانگين زمان جوانه‌زني نسبت به تيمار آب مقطر حاصل شد. اثر مثبت اسيد ساليسيليك بر ارتفاع نشا و سطح برگ در غلظت 3 ميلي‌گرم بر ليتر در مدت‌زمان‌هاي غوطه‌وري 18 و 24 ساعت، وزن‌تر و خشك ريشه و وزن‌تر و خشك اندام هوايي در مدت‌زمان 24 ساعت نسبت به شاهد مشاهده شد. خيساندن بذر در آب مقطر به مدت 12 و 24 ساعت موجب بالاترين طول ريشه شد و تيمار اسيد ساليسيليك نيز به‌طور معني‌داري باعث كاهش طول ريشه شد. بيشترين ارتفاع نشاء (14.3 سانتي‌متر)، تعداد برگ (34)، شاخص كلروفيل (59)، آنزيم پراكسيداز (10873 دقيقه /گرم/ واحد)، درصد نيتروژن كل (2.89 درصد)، پتاسيم (9.8 درصد) و ميزان پرولين (14.80 گرم وزن تازه/ميكرو مول) در تيمار 24 ساعت غلظت 3 ميلي‌گرم بر ليتر اسيد ساليسيليك مشاهده شد. نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج پژوهش حاضر، اسيد ساليسيليك در غلظت‌هاي معين توانست به بهبود جوانه‌زني بذرهاي گياه گوجه‌فرنگي از طريق تنظيم فرايندهاي فيزيولوژيك و بيوشيميايي كمك كند. به نظر مي‌رسد كه اسيد ساليسيليك با تأثير بر رشد و تقسيمات سلولي منجر به افزايش رشد گياه و بهبود شاخص‌هاي جوانه‌زني و مورفوفيزيولوژيك گوجه‌فرنگي گردد. پرايمينگ بذرها با اسيد ساليسيليك در غلظت سه ميلي‌گرم در ليتر و در زمان‌هاي طولاني‌تر تأثير مثبتي بر اغلب صفات داشت، اما در ارتباط با مدت‌زمان پرايمينگ، نتايج مربوط به هر صفت متفاوت بود.