بهبود سبز شدن و برخي مؤلفه‌هاي رشدي و فيزيولوژيكي كلزا (Brassica napus) با آبشويي تركيبات دگرآسيب بقاياي سويا، سياهدانه، بادرشبو و شويد

مقدمه: گياهان بسياري از مواد شيميايي فعال زيستي را از بخش‌هاي مختلف مانند برگ، ساقه و ريشه از طريق سازوكار‌هاي مختلف به محيط پيرامون خود منتشر مي‌كنند. اين مواد شيميايي زيست فعال اغلب به عنوان مواد آللوشيميايي ناميده مي‌شوند. تركيبات دگرآسيب نقش عمده‌اي در كاهش رشد و جوانه‌زني محصولات زراعي دارند. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه اثر آبشويي بر كاهش سميت چهار گياه سويا، سياهدانه، بادرشبو و شويد بر سبز شدن و رشد اوليه كلزا مورد بررسي قرار گرفت. آزمايش بصورت فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي با چهار تكرار در سال 1395 در گلخانه تحقيقاتي دانشگاه شهركرد انجام شد. تيمارها شامل شامل چهار نوع گياه پيش كاشت (سويا، سياهدانه، بادرشبو و شويد) و سه سطح آبشويي (بدون آبشويي، يكبار آبشويي و دوبار آبشويي) بودند. تيمار بدون آبشويي به منظور يكسان بودن رطوبت محيط از كف آبياري شد. پنج روز بعد از آبشويي اول تيمارهاي دو بار آبشويي دوباره از سطح آبياري شدند. پنج روز بعد از آبشويي دوم زماني كه رطوبت خاك براي كشت مناسب بود در هر گلدان 10 بذر كلزا در عمق 3 سانتي‌متري خاك با فاصله معين كشت شد. پس از سه هفته گياهچه‌هاي كلزا از گلدان خارج و صفات مورد نظر اندازه‌گيري شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد ويژگي‌هاي رشدي كلزا به استثناي طول ريشه تحت تأثير بقاياي گياهي و آبشويي قرار گرفت. در شرايط بدون آبشويي، بقاياي چهار گياه سرعت و ميزان سبز شدن كلزا را كاهش دادند و بيشترين كاهش سبزشدن كلزا در استفاده از بقاياي سياهدانه به ميزان 5/7 درصد ثبت شد. در شرايط آبشويي طول برگ كلزا افزايش يافت و اين افزايش در تيمار دو بار آبشويي بيشتر بود. اين روند نشان مي‌دهد با افزايش ميزان دفعات آبشويي به احتمال زياد مواد بازدارنده بيشتري از خاك خارج مي‌شود و شرايط براي جوانه‌زني و رشد كلزا فراهم مي‌گردد. بيشترين وزن خشك ريشه كلزا در تيمار يكبار آبشويي مشاهده گرديد. وزن خشك برگ كلزاي رشد يافته در بقاياي شويد و سويا با يك بار آبشويي بيشتر شد در حالي كه وزن خشك كلزا رشد يافته در بقاياي سياهدانه و بادرشبو در شرايط دو بار آبشويي افزايش بيشتري نشان داد. نتايج نشان مي‌دهد كه چهار گياه مورد مطالعه داراي مواد بازدارنده رشد كلزا هستند. با آبشويي مي‌توان اين اثر را تخفيف داد. نتايج حاكي از آن است كه شاخص پاسخ كلزا در خاك حاوي بقاياي سياهدانه و بادرشبو با دوبار آبشويي بيشتر است و در خاك حاوي بقاياي گياهي شويد يكبار آبشويي كفايت مي‌كند. در خاك حاوي بقاياي گياهي سويا در صورت انجام يكبار و دوبار آبشويي شاخص پاسخ تقريبا يكسان بود. نتيجه‌گيري: به طور كلي نتايج حاصل نشان داد كه اعمال يك مرحله آبشويي قبل از كاشت كلزا سبب كاهش اثرات بازدارنده بقاياي گياهي بر جوانه‌زني و رشد كلزا مي‌گردد. لذا پيشنهاد مي‌شود در اكوسيستم‌هاي زراعي كه كلزا پاييزه در تناوب زراعي است بايستي در شرايط وجود بقاياي گياه سويا، سياهدانه، بادرشبو و شويد از كشت كلزا خودداري كرد تا اثرات ممانعت كننده رشد كلزا از بين رود و در مناطقي كه محدوديت آب آبياري امكان انجام آبشويي را محدود مي‌نمايد بارندگي پاييزه مي‌تواند به عنوان آبشويي عمل كرده و اثر تركيبات آللوپاتيك را كاهش دهد. در صورت عدم امكان آبشويي بايستي از كشت كلزا در داخل بقاياي اين گياهان خودداري كرد.