روش‌هاي موثر بر بهبود جوانه‌زني يونجه يكساله (Medicago scutellata) تحت تأثير تنش‌هاي شوري و خشكي

مقدمه: جوانه زني و استقرار گياهچه از اولين مراحل رشد گياهان زراعي است كه به تنش هاي شوري و خشكي حساسيت بالايي دارند. از طرف ديگر سختي بذر بر كيفيت جوانه‌زني گياهان تأثير مي‌گذارد. هدف اين مطالعه بررسي تأثير روش‌هاي پيش‌تيماردهي بذر بر ويژگي‌هاي جوانه‌زني يونجه يكساله بود. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه تأثير روش هاي آماده سازي خراش دهي (سنباده، چاقو و ماسه)، سرمادهي (0، 5، 10 و 15 درجه سلسيوس)، امواج فراصوت (3، 6، 9، 12 و 15 دقيقه) و ميدان مغناطيسي (در دو سطح 125 و 250 ميلي تسلا و در زمان هاي 6، 12، 18 و 24 ساعت) بر جوانه‌زني يونجه يكساله در آزمايش‌هاي جداگانه تحت تأثير سطوح تنش‌هاي شوري و خشكي (0، 3، 6، 9 و 12 بار) بصورت فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي در سه تكرار بررسي گرديد. تعداد 20 بذر در هر پتري براي هر تيمار استفاده شد. گياهچه‌ها در اتاقك رشد و در دماي 0.3+ 20.18 درجه سلسيوس نگهداري شدند. پس از ده روز وزن خشك گياهچه بعد از قرارگيري در آون در دماي 70 درجه سلسيوس توزين شد. طول ريشه‌چه، طول ساقه‌چه، درصد جوانه‌زني، سرعت رشد گياهچه، وزن ذخاير پويا شده، درصد تخليه ذخاير بذر و راندمان پويايي ذخاير بذر اندازه‌گيري شدند. يافته‌ها: بر اساس نتايج اوليه و با استفاده از روش تاگوچي، تيمارهاي سرمادهي 15 درجه سلسيوس در هر دو تنش شوري و خشكي؛ تيمار 6 و 9 دقيقه قرار گرفتن در معرض امواج فراصوت در آزمايش تنش شوري خشكي؛ و شدت ميدان مغناطيسي 250 ميلي‌تسلا به مدت 6 و 9 ساعت به‌ترتيب در بررسي اثر تنش شوري و خشكي انتخاب شدند. در آزمايش تنش شوري بيشترين طول ريشه‌چه (23.47 ميلي‌متر)، طول ساقه‌چه (15.76 ميلي‌متر)، وزن ذخاير پويا شده (0.119 ميلي‌گرم در بذر) و درصد تخليه ذخاير بذر (58.9 درصد) در تيمار خراش‌دهي، بيشترين درصد جوانه‌زني (47.2 درصد) در تيمار شاهد، بيشترين وزن خشك گياهچه (0.195 ميلي‌گرم) در تيمار ميدان مغناطيسي و بيشترين راندمان پويايي ذخاير بذر (0.665 ميلي‌گرم بر ميلي‌گرم در بذر) در تيمار فراصوت مشاهده گرديد. در آزمايش تنش خشكي بيشترين طول ريشه‌چه (22.84 ميلي‌متر)، طول ساقه‌چه (8.09 ميلي‌متر)، درصد جوانه‌زني (49.9 درصد)، وزن ذخاير پويا شده بذر (0.096 ميلي‌گرم در بذر) و درصد تخليه ذخاير بذر (43.1 درصد) در تيمار فراصوت، بيشترين وزن خشك گياهچه (0.09 ميلي‌گرم) در تيمار ميدان مغناطيسي و بيشترين راندمان پويايي ذخاير بذر (0.516 ميلي‌گرم بر ميلي‌گرم بذر) در تيمار شاهد مشاهده گرديد. نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج رابطه مستقيمي بين كاهش وزن خشك گياهچه و كاهش پويايي ذخاير بذر وجود دارد، اما دو تيمار خراش‌دهي و امواج فراصوت به‌ترتيب در مقاومت گياهچه‌ها به تنش شوري و خشكي تأثير معني‌داري داشتند. همچنين مشخص گرديد كه، استفاده از امواج فراصوت و خراش‌دهي درصد جوانه‌زني را افزايش داد. بنابراين گياهچه‌هاي قوي‌تر توليد شده، كه مقاومت بيشتري در مقابل تنش‌هاي شوري و خشكي نشان دادند. تفاوت بين تيمارها در قالب جوانه‌زني و رشد گياهچه همزمان با افزايش شدت تنش، افزايش يافت. اين ويژگي‌ها منجر به افزايش پويايي ذخاير بذر گرديد. همچنين روش‌هاي پيش‌تيماردهي باعث افزايش طول كوتيلدون و تقويت بنيه گياهچه گرديدند. با توجه به نتايج به‌دست آمده مي‌بايست مطالعات بيشتري در رابطه با فعاليت آنزيم‌ها و يا هورمون‌هاي موثر بر پويايي ذخاير بذر در مواجهه با تنش‌هاي شوري و خشكي صورت پذيرد.