كمي سازي تغييرات رطوبت نسبي و محتوي رطوبت بذر ارقام كلزا در دماهاي مختلف با استفاده از منحني تعادل هيگروسكوپي

مقدمه: بذرها نيز همانند ساير مواد داراي خاصيت هيگروسكوپي بوده و با محيط اطراف خود تبادل رطوبتي دارند. تغييرات رطوبتي بذرها طي انبارداري به ماهيت هيگروسكوپي آن‌ها وابسته است و اين ويژگي نقش مهمي در تعيين كيفيت و طول عمر بذرها دارد. ازطرفي مطالعه خصوصيات هيگروسكوپي بذرها مي‌تواند علاوه بر مطالعات انبارداري در مباحث تجاري مانند خشك‌كردن و فراوري بذر نيز مورد استفاده قرار بگيرد. از اين رو در اين پژوهش رابطه رطوبت بذر و رطوبت نسبي در بذر ارقام كلزا مورد بررسي و مطالعه قرار گرفت. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه به بررسي رابطه رطوبت نسبي محيط و محتوي رطوبت بذر سه رقم كلزا در دماهاي 10، 20 و 30 درجه سلسيوس با استفاده از منحني‌هاي تعادل هيگروسكوپي پرداخته شد. به‌اين‌منظور منحني‌هاي دفع و جذب آب به‌طور جداگانه مورد بررسي قرار گرفتند. منحني‌هاي جذب و دفع آب به ترتيب با خشك كردن بذرها در رطوبت نسبي يك درصد و آبگيري بذرها در رطوبت نسبي 100 درصد و پس از آن با انتقال به رطوبت‌هاي نسبي و دماهاي مختلف و در نهايت تعيين محتوي رطوبت تعادلي بذرها به‌دست آمدند. لازم به ذكر است به‌منظور ايجاد رطوبت‌هاي نسبي مختلف از محلول‌هاي وزني گليسرول و اسيد سولفوريك استفاده شد. در نهايت نيز كمي سازي رابطه محتوي رطوبت بذرها و رطوبت نسبي با كمك مدل دي‌آركيوات انجام گرفت. يافته‌ها: نتايج حاكي از آن بود كه محتوي رطوبت بذرها بسته به رقم و دما در رطوبت‌هاي نسبي مختلف متفاوت بود. همچنين در تمامي ارقام و دماها بين منحني‌هاي دفع و جذب آب اختلاف وجود داشت؛ و بطور كلي منحني‌هاي دفع بالاتر از منحني‌هاي جذب آب قرار گرفتند. بين ارقام مختلف از لحاظ محتوي رطوبت بذر در دماهاي مختلف بيشترين اختلافات در رطوبت نسبي 100 درصد مشاهده شد و در رطوبت‌هاي نسبي پايين‌تر اين اختلاف كمتر بود. همچنين در مجموع بيش‌ترين مقدار رطوبت بذر ارقام كلزا در دماي 20 درجه سلسيوس و رطوبت نسبي 100 درصد و كمترين مقدار رطوبت بذر نيز در دماي 30 درجه سلسيوس و رطوبت نسبي 1 درصد مشاهده شد. نتيجه‌گيري: با توجه به يافته‌هاي اين آزمايش مشخص شد رابطه محتوي رطوبت بذرها و رطوبت نسبي از يك تابع سيگموئيدي تبعيت مي‌كند و همچنين اين رابطه بسته به رقم و دما مي‌تواند داراي تفاوت‌هايي باشد. بين منحني‌هاي جذب و دفع آب اختلاف وجود داشت. اين اختلاف يا فاصله بين منحني جذب و دفع آب كه هيستريس نام دارد، نشان داد معمولا رطوبت بذرها در يك رطوبت نسبي ثابت در حالتي كه بذرها درحال آبگيري هستند نسبت به حالتي كه درحال كاهش رطوبت هستند كم‌تر است كه همين امر سبب بالاتر قرار گرفتن منحني دفع نسبت به منحني جذب مي‌باشد.