مقايسه شاخص‌هاي كيفيت فيزيكي خاك سطحي و زيرسطحي زير كشت آفتابگردان و گندم

اين پژوهش با هدف ارزيابي شاخص هاي كيفيت فيزيكي (SPQ) خاك هاي سطحي و زيرسطحي مزارع گندم و آفتابگردان دشت اروميه انجام شد. از تجزيه مؤلفه هاي اصلي (PCA) براي تفكيك تأثير لايه هاي خاك و نوع كشت بر SPQ استفاده شد. نمونه برداري ها و اندازه گيري ها در دو لايه (خاك سطحي و زيرسطحي) 30 مزرعه (پانزده مزرعه گندم و پانزده مزرعه آفتابگردان) انجام شد. منحني هاي نگهداري آب در خاك و مقاومت فروروي خاك در نمونه هاي دست نخورده به ترتيب با استفاده از دستگاه هاي جعبه شن و صفحه فشار، و ريزفروسنج اندازه گيري شدند. سپس دامنه رطوبتي با حداقل محدوديت (LLWR)، گنجايش آب انتگرالي (IWC) و شاخص كيفيت فيزيكي خاك دكستر (S) محاسبه شد. تفاوت معني داري (p 0.05) بين مقادير ميانگين شاخص هاي كيفيت فيزيكي خاك هاي سطحي و زيرسطحي وجود داشت. مقادير چگالي ظاهري نسبي (RBD) خاك هاي زيرسطحي بزرگتر از مقادير آنها در خاك هاي سطحي بود. همچنين مقادير IWC، LLWR، و S خاك هاي زيرسطحي بسيار كوچكتر از مقادير آنها در خاك هاي سطحي بود كه نشان دهنده كيفيت فيزيكي ضعيف خاك زيرسطحي در مزارع مورد بررسي است. اين يافته مي تواند به دليل خاك ورزي رايج با ماشين هاي كشاورزي سنگين وزن (به ويژه در شرايط رطوبت زياد خاك) در دهه هاي گذشته باشد كه سبب تشكيل كفه شخم در خاك زيرسطحي شده است. بنابراين پيشنهاد مي شود اصلاح سامانه هاي خاك ورزي و پايش پيوسته اثر كشت و كار بر SPQ در منطقه انجام گيرد. ارزيابي شاخص هاي SPQ مزارع گندم و آفتابگردان، با استفاده از مقايسه ميانگين و PCA، نشان داد كه مزارع گندم نسبت به مزارع آفتابگردان كيفيت فيزيكي خاك بهتري داشتند. تفاوت سامانه هاي ريشه هاي دو گياه و تردد بيشتر انسان در مزارع آفتابگردان مي توانند دلايل اصلي كاهش كيفيت فيزيكي خاك در كشت آفتابگردان در مقايسه با كشت گندم باشند.