واكاوي قصيده علّموها سروده محمد مهدي جواهري بر مبناي نظريه تحليل گفتمان انتقادي نورمن كلاف

تحليل گفتمان انتقادي يك گرايش مطالعاتي بين‌رشته اي است كه ارتباط تنگاتنگي با علوم مختلف دارد. لازمه آن شركت دادن عواملي همچون قدرت، ايدئولوژي، تاريخ و.. در متن است. قصيده علّموها ، سروده محمد مهدي جواهري، نمونه‌اي از تجربه شاعري او، با زيرلايه‌هاي فراوان و مفاهيم عميق است. او در اين قصيده با رويكردي انتقادي، ضمن برشمردن تاثير دانش و آگاهي بر ايفاي نقش‌هاي اجتماعي متعدد از سوي زنان، قدرت و ايدئولوژي طبقه حاكم را يه تصوير مي‌كشد. تعاملات زباني جواهري و در معرض قراردادن انديشه هاي دروني‌اش در قالب متن ادبي، در خور توجه است. اما بايد ديد ايدئولوژي‌هاي پنهان در اشعار جواهري كدام است؟ اين پژوهش كوشيده‌ است بر اساس نظريه نورمن فركلاف و بر مبناي سه اصل توصيف، تفسير و تبيين در تحليل گفتمان انتقادي، ضمن پاسخ به اين سوال، ابعاد ادبي قصيده را نيز بررسي كند. نتايج نشان داد محتواي قصيده علّموها ، پيوند متقابل ادبيات و جامعه را براي خواننده تداعي مي‌كند. اين قصيده با تاريخ، اجتماع، سياست، روان شناسي و تعاليم ديني ارتباط تنگاتنگ دارد. جواهري با تكيه بر ايدئولوژي اسلامي، ضمن برشمردن عوامل ناآگاهي زنان و منافرت آن با چارچوب آموزه‌هاي قرآني و تأثير شگرف دانش و آگاهي بر موفقيت زنان مسلمان در ايفاي نقش‌هاي سه‌گانه دختر، همسر و مادر، به انتقاد از توزيع ناعادلانه قدرت حاكمان مي‌پردازد. يك‌دستي فضاي شعر، انسجام، رعايت وحدت موضوع، پيوستگي و ارتباط منطقي بين الفاظ و مفاهيم، هماهنگي بين واژگان، زبان استوار و لحن كوبنده شاعر در سرتاسر قصيده، از مهم‌ترين ويژگي قصيده در برجسته‌سازي گفتمان است.