مخاطرات اقليمي هزاره چهارم ق.م و پاسخ‌هاي فرهنگي جوامع انساني : مطالعه موردي دشت تهران و حوضه قمرود-قره‌چاي

شرايط اقليمي از اواخر هزاره پنجم ق.م رو به خشكي گراييد. پژوهش‌هاي ديرين‌اقليم در نيمكره شمالي، به ويژه ايران و كشورهاي هم جوار، نشان‌دهنده شرايط اقليمي نامساعد و وقوع چند دوره خشك شديد در طي هزاره چهارم ق.م هستند. همچنين، بر اساس نتايج مطالعات رسوب‌شناسي محيطي محوطه‌هاي مافين‌آباد اسلام شهر و ميمنت‌آباد رباط كريم در استان تهران و قره‌تپه قمرود در استان قم مشخص شده است كه هر سه محوطه در اواسط و اواخر هزاره چهارم ق.م در اثر طغيان رودخانه‌هاي همجوارشان، به زير رسوبات سيل رفته‌اند. زمان وقوع اين سيل‌ها كاملا با دوره‌هاي خشك شديد در هزاره چهارم ق.م مطابقت دارد و اساسا وجود سيل‌هاي سهمگين ناشي از بار‌ش‌هاي متمركز و سيل‌آسا، يكي از مشخصه‌هاي اصلي چنين دوره‌هايي به شمار مي رود. با شدت گرفتن شرايط اقليمي خشك،‌ به ويژه از اواخر هزاره چهارم ق.م، جمعيت انساني در منطقه فرهنگي شمال ايران مركزي رو به كاهش گذاشت، به طوري‌كه منجر به يك افول فرهنگي طي عصر مفرغ شد. اين پژوهش سعي دارد تا با بهره‌گيري از پژوهش‌هاي ديرين‌اقليم هولوسن و بررسي‌هاي رسوب‌شناسي محيطي محوطه‌هاي باستاني هم‌افق با دوره سيلك III، تأثيرات مخرب تغييرات اقليمي را بر جوامع انساني دشت تهران و حوضه قمرود-قره‌چاي، واقع در نيمه غربي منطقه شمال ايران مركزي، مورد بررسي قرار دهد. همچنين، آناليز عنصري XRD بر روي رسوبات محوطه مافين‌آباد نشان دهنده مكان‌گزيني آگاهانه اين استقرارگاه در كنار شاخه‌اي از رود كرج است كه در اواسط هزاره چهارم ق.م جريان داشته و به احتمال زياد، طغيان همين رود موجب تخريب روستاي باستاني مزبور شده است. نتايج نشان مي‌دهند كه رسوبات اين رود، يكي از مرغوب‌ترين خاك‌هاي كشاورزي و سفال‌گري در سراسر منطقه شمال ايران مركزي بوده است. بنابراين، به احتمال زياد، عدم ورود اين منطقه‌ فرهنگي به دوره آغاز شهرنشيني،‌ با وجود پتانسيل‌هاي بالاي محيطي‌اش، مي‌تواند در ارتباط مستقيم با وقوع مخاطرات اقليمي هزاره چهارم ق.م توضيح داده شود.