مطالعات گياه‌باستان‌شناسي تپه طالب‌خان، سيستان، جنوب شرق ايران (2300-2500 ق.م)

در هزاره سوم قبل از ميلاد، مناطق قابل سكونت بخش جنوبي دشت سيستان، به اراضي دلتاي رود بيابان (شاخه قديمي و خشك شده رود هيرمند) منحصر مي شده است. شاخصه مهم و اصلي آن زمان، فراواني باران و برف در هندوكش و آبهاي هيرمند بوده كه از مجراي رود بيابان وارد دشت سيستان مي شده است. از اين رو، شكل گيري و پويايي استقرارهاي اين حوزه، همواره ناشي از نوسانات آبي رود هيرمند بوده و جابه جايي و چرخش جريان هاي آبي، همواره سبب بي ثباتي و تغيير استقرارهاي انساني و محيط زيست بوده است. فاكتورهاي محيطي و انساني، بدون شك در گذر زمان تغييرات چشمگيري را در سيماي گياهي دشت ايجاد كرده اند. هدف اصلي اين مقاله، شناخت منابع گياهي دشت سيستان بر اساس يافته هاي گياهي تپه طالب خان و چگونگي استفاده ساكنان از اين منابع در هزاره سوم پيش از ميلاد است. مطالعات گياه باستان شناسي كنوني، بر روي بقاياي گياهي به دست آمده از بيست و پنج نمونه نهشته گياه باستان شناختي از فصل ششم كاوش هاي باستان شناختي در تپه طالب خان انجام يافته است. اين نمونه ها مربوط به بسترهاي باستان شناختي گوناگون (كه تاريخ آنها هزاره سوم پيش از ميلاد، ۲۵۰۰-۲۳۰۰ ق.م است) مانند نهشته خاك، نهشته خاك و آواره نهشته خاك و اندود، نهشته خاك و خاكستر، آوار خشت، لايه خاكستر، خاك سوخته، اجاق، محتويات اجاق و كف هستند. نتايج حاصل از اين مطالعات و همچنين شواهد گياه باستان شناسي يافت شده در شهر سوخته، بيانگر كاشت گياهان زراعي گوناگون از جمله گندم هاي بدون پوشينه (گندم ايمر، گندم نان، گندم چماقي، گندم دانه مرغي)، جو با پوشينه و جو نودووم بدون پوشينه، عدس، ماشك، خلر، نخود سبز، كتان، انگور و كدوييان بوده كه خود گواهي بر نوعي اقتصاد معيشتي بر پايه كشاورزي در بخش جنوبي دشت سيستان است. همچنين مطالعه بقاياي زغال چوب نشان مي دهد كه ساكنان تپه طالب خان براي رفع نيازهاي سوختي خويش از چوب گياهان شور پسند و خشكي پسند مانند اسفناجيان و گز كه بافتي نرم و خاصيت شعله وري سريع دارند، استفاده مي كرده اند.