بررسي ردپاي طبيعت در نهشته‌هاي گياهي يك انبيق شيشه‌اي هزار ساله، به روش كروماتوگرافي گازي كوپل شده با طيف‌سنج جرمي (GC-MS)

يكي از ظروف شيشه اي دوران اسلامي، ظروفي با بدن استكاني ميان باريك يا گلابي شكل با كف گرد هستند و آبريز بلند لوله اي شكل دارند كه كمتر شناخته و مطالعه شده اند. سه كاربرد براي اين گونه ظروف پيشنهاد شده است. بادكش يا شاخ حجامت در پزشكي، انبيق در آزمايش هاي شيميايي يا كيمياگري و يا ظرفي كه در داروسازي و توليد مواد آرايشي و عطرسازي، براي تركيب مواد و انتقال از طريق لوله آن به دارو دان يا عطر دان يا ظرف ويژه مواد آرايشي به كار مي رفته است. به نظر مي رسد كه اگر ظرف از دهانه، بر زمين نهاده شود و لوله آن در جهت مخالف بدنه، به طور كامل، به بالا خميده و بلندتر از بدنه باشد، مي توان كاربرد آن را بادكش ياشاخ حجامت و يا ظرف تركيب دارو، مواد آرايشي و عطر، پيشنهاد كرد و اگر لوله آن كاملا كشيده و عمود به بدنه و يا اندكي خميده باشد، مي توان هر سه كاربرد يادشده را براي آن فرض كرد. تا حدودي، شرح و تصاوير متون دوره اسلامي در شناخت كاربرد اين ظروف راهگشا هستند. از آنجاكه تاكنون به ويژه در ايران، هيچ گاه نوشته هاي درون چنين ظروفي، تجزيه و تحليل نشده تا عملا روشن شود چه كاربردي داشته اند، براي نخستين بار، اين فرآيند در مورد يكي از اين گونه ظروف كه داراي لوله كشيده است و در مخزن موزه آبگينه ها و سفالينه هاي ايران نگهداري مي شود، با روش كروماتوگرافي گازي كوپل شده با طيف سنج جرمي ( GC - MS ) انجام گرفت كه موفق به رديابي بقاياي مواد طبيعي نظير تيمول و كارواكرول شد كه اين مواد از اجزا اصلي تشكيل دهنده اسانس هاي طبيعي نظير آويشن و مرزه هستند و در بسياري از عرقيجات قابل تشخيص هستند، اين ظرف، به احتمال زياد به عنوان انبيق براي تقطير و استخراج مواد فرار گياهي و روغني در داروسازي، توليد مواد آرايشي و عطرسازي، به كار رفته است.