بررسي غلظت تركيبات آلكيل بنزن خطي در رسوبات سطحي رودخانه‌هاي شرق استان مازندران

Determination of the Concentration of Linear Alkylbenzene Compounds in Surface Sediments of Rivers in the East of Mazandaran

آلكيل بنزن‌هاي خطي يكي از سورفاكتانت‌هاي مهم و پرمصرف در صنايع هستند. اين تركيبات با توجه به اختصاصي بودن منبع خود، مقاومت در برابر تجزيه و همچنين ماندگاري طولاني‌مدت در رسوبات دريايي، نشانگر ملكولي بي‌نظيري براي مطالعه مشتقات ورودي مواد آلي و تأثير آنها بر محيط‌هاي آبي هستند. به‌دليل وجود منابع متعدد اين تركيبات در مناطق مورد مطالعه، اين پژوهش با هدف تعيين غلظت آلكيل بنزن خطي در 5 رودخانه نكارود، تجن، تلارود، بابلرود و سرخرود كه به درياي خزر منتهي مي‌شوند، انجام شد. در اين پژوهش 15 نمونه‌ از رودخانه‌هاي مورد مطالعه از بخش‌هاي انتهايي رودخانه‌ها (نزديك مصب) از عمق صفر تا 5 سانتي‌متري توسط دستگاه گراب‌ون‌وين جمع‌آوري شد. پس از انجام مراحل آماده‌سازي، نمونه‌هاي حاصل از استخراج، به دستگاه گاز كروماتوگرافي با طيف‌سنج جرمي تزريق شد. در نهايت غلظت تركيبات آلكيل ‌بنزن ‌خطي در رسوبات سطحي 5 رودخانه منتهي به درياي خزر تعيين شد. ميانگين غلظت تركيبات آلكيل ‌بنزن ‌خطي در رودخانه‌ها در محدوده بين 58/91288-28/56730 نانوگرم به ازاي هر گرم وزن خشك تعيين شد. بر اساس نتايج به‌دست آمده ايستگاه‌هاي واقع در مناطق پرجمعيت و شهري غلظت بيشتري از اين تركيبات را نشان دادند. همچنين بين اين تركيبات و كربن آلي كل (TOC) هم‌بستگي مثبت مشاهده شد (05/0< p). بنابراين تغييرات غلظت اين تركيبات تابعي از تغييرات غلظت TOC در رسوبات است. نسبت ايزومرهاي داخلي به خارجي (I/E) در رودخانه‌هاي مورد مطالعه در محدوده 25/0 تا 44/0 محاسبه شد. غلظت زياد آلكيل ‌بنزن ‌خطي با نسبت كم I/E نشان داد كه رودخانه‌هاي استان مازندران به‌شدت تحت تأثير فعاليت‌هاي انساني قرار گرفته ‌است. با توجه به آناليز خوشه‌اي انجام شده، رودخانه‌هاي نكارود و تجن نسبت به ساير رودخانه‌ها غلظت كمتري دارند‌ و براي رهاسازي بچه ماهيان نسبت به ساير رودخانه‌ها مطلوبيت بيشتري دارند.

Linear alkylbenzenes is one of the most important surfactants in the industry. Due to their source specificity, degradation resistance and long-term survival in marine sediments, these compounds are unique molecular markers for studying organic matter input derivatives and their effects on aquatic environments. Due to the presence of multiple sources of these compounds in the study areas, this study was conducted to determine the linear alkyl benzene concentrations in the 5 rivers of Nekaroud, Tajan, Talaroud, Babolroud and Sorkhroud that lead to the Caspian Sea. In this study, 15 river samples were collected from the bottom of rivers (near estuaries) from 0-5 cm depth by Grab van veen device. After preparation, the extracted samples were injected into a gas chromatography-mass spectrometer (GC-MS). Finally, the concentration of linear alkyl benzene compounds in surface sediments of 5 rivers leading to the Caspian Sea was determined. The average concentration of linear alkylbenzene compounds in rivers was determined in the range of 56730/28-91288/58 ng/g dry weight. Based on the results, stations in the densely populated and urban areas showed higher concentrations of these compounds. There was also a positive correlation between these compounds and total organic carbon (TOC) (p< 0.05). Therefore, the concentration changes of these compounds are a function of the TOC concentration changes in the sediments. The ratio of internal to external isomers (I/E) in the studied rivers ranged from 0.25 to 0.44. High concentrations of alkyl benzene with a low I/E ratio showed that the streams of Mazandaran province were heavily influenced by human activities. According to cluster analysis, Nekaroud and Tajan rivers have lower concentration than other rivers and are more desirable for release of fish than other rivers.