بررسي تحليلي پيدايش نگارش در ايران و بين‌النهرين در اواخر هزارۀ چهارم قبل ‌از ميلاد

The Analytical Study of the Invention of Writing in Iran and Mesopotamia in the Late Fourth Millennium B.C

پيدايش نگارش، انسان را از دورۀ پيش ‌از ‌تاريخ به دورۀ تاريخي مي‌رساند، به‌ همين دليل نقطۀ عطفي در تكامل انسان است. اين پيدايش يك‌باره صورت نگرفته، بلكه روند تدريجي از دوران نوسنگي تا پايان هزارۀ چهارم قبل ‌از ميلاد داشته است. مراحل آغازين آن در ميان فرهنگ‌هاي خاورميانه مشابه بوده، اما در انتهاي هزارۀ چهارم قبل ‌از ميلاد و تشكيل حكومت‌ها در اوروك، خوزستان و فارس، مرزهاي سياسي بين اين نواحي كشيده مي‌شود و در نتيجه دو خط نوشتاري (آغاز ايلامي و شبه‌ميخي) در يك برهۀ زماني شكل مي‌گيرند. اين دو خط هردو از يك نظام ارتباطي مشترك ريشه گرفته‌اند. برخي شكل ‌واژه‌ها با شمايل‌نگاري كاملاً يكسان در خطوط دو سرزمين به‌ دست ‌آمده كه باتوجه به پيشرفت خوانش، با كاربرد معنايي متفاوتي ترجمه شده است. هدف از پژوهش حاضر، بررسي ساختار آوايي ميان خطوط آغازين رايج در نيمۀ دوم هزارۀ چهارم قبل‌ازميلاد در غرب آسيا است كه زمينه‌ساز پيدايش ادبيات در سده‌هاي آتي مي‌شود. نگارندگان با روش توصيفي-تحليلي و گردآوري اطلاعات به‌روش پژوهشي و كتابخانه‌اي مي‌كوشند با ريشه‌يابي نگارش در دو سرزمين و بررسي علل شكل‌گيري اولين اختلاف‌هاي به‌ وجود آمده ازطريق درك محيط و داده‌هاي باستان‌شناسي چنين استنباط كنند كه دليل اين شباهت‌ها در زمينۀ نگارش دو سرزمين، به ريشه‌هاي يكسان آن‌ها برمي‌گردد و دليل اختلاف‌هاي معنايي شكل‌واژه‌ها با شمايل‌نگاري يكسان، به تنوع تغييرات اجتماعي و معيشتي ميان فلات ايران و جنوب بين‌النهرين و همچنين تفاوت زباني دو منطقه بازمي‌گردد؛ در نتيجه به‌دليل تراكم جمعيتي و بافت شهري كاملاً منسجم بين‌النهرين، به ‌خصوص اوروك و همچنين با توجه به ميزان مساحت، به خان‌سالار و كوچ‌رو تقسيم مي‌شوند و ويژگي‌هاي فرهنگي مانند قوميت و چندزباني بودن فلات ايران، در برخي شكل‌ واژه‌ها با شمايل ‌نگاري يكسان، كاربرد معنايي متفاوتي مي‌گيرد.

The invention of writing is considered one of the hallmarks in the human eveloution. Writing has not been invented all at once. Indeed, it had a gradual process from the Neolithic period to the end of the fourth millennium BC. In its early stages, it was similar among the Middle Eastern cultures, but at the end of the fourth millennium BC and the formation of the states in Uruk, Khuzestan, and Fars, two writing systems (Proto-Elamite and cuneiform) were invented at a same time. Both scribes are rooted in a common communication system. Some words with exactly the same iconography are obtained in the scribes of two lands which have been translated with different semantic uses thank to the progress of decipherment. The purpose of this study is to investigate the phonetic structure between the common early scribes in the second half of the fourth millennium BC in West Asia, which paves the way for the emergence of literature in the coming centuries. By using a descriptive-analytical methodology, the authors try to deduce that the reason for the similarities in the writing systems of the both areas is becuause of their identical roots by finding the roots of writing in two lands and examining the reasons for the formation of the first differences arising from understanding the environment and archaeological data. Also, the reason for the semantic differences of the words with the same iconography is due to the diversity of social and subsistance changes between the Iranian plateau and southern Mesopotamia, as well as the linguistic differences between the two regions.