بررسي انسان‌‌ شناسي نمادين مناسك و آئين‌هاي شمني در بين اقوام تركمن بر اساس ديدگاه كليفورد گيرتز

يكي از بنيادي‌ترين مباحث در مطالعات ديني، مبحث اديان ابتدايي است. پژوهش در بارۀ اديان ابتدايي از سدۀ نوزدهم ميلادي آغاز شد. رشته‌اي كه مطالعه در اين زمينه را عهده‌دار شد «انسان‌شناسي» و سپس «انسان‌شناسي دين» نام گرفت. اين رشته به‌تدريج از مسألۀ «خاستگاه» فراتر رفت و براي شناخت دين و ريشه‌هاي آن به مطالعۀ فرهنگ جوامع روي آورد و از آنجاكه نمادها مهم‌ترين اجزاء فرهنگ هر جامعه را تشكيل مي‌دهند، شناخت نمادهاي هر فرهنگي لازمۀ شناخت فرهنگ و دين آن جامعه است. اين مقاله مي‌كوشد انسان‌‌شناسي نمادين تصورات و باورهاي كهن اقوام تركمن را كه در باورها و آئين‌هاي شمني اين اقوام مي‌‌گنجد، مورد پژوهش قرار دهد. باورهاي شمني از اعتقادات و باورهاي كهن و پيشين اقوام تركمن است. در بين تركمن‌ها آئين شمنيسم شيوۀ درماني است كه مبتني‌بر باورهاي كهن قومي همچنان روح‌پنداري مرسومي است كه به‌تدريج با باورهاي ديني آميخته شده‌اند و نمادهايي از آئين‌هاي شمني با آميختگي‌هاي ديني تا به امروز به حيات خويش ادامه داده‌اند. هدف اصلي اين پژوهش بررسي مفاهيم بنيادين نمادهايي است كه از باورها، آئين‌ها و مناسك شمني اقوام تركمن كه از اديان ابتدايي آن‌ها نشأت يافته است. پرسش‌هاي اساسي پژوهش عبارتنداز: شمن‌ها به‌عنوان بخشي از درمان‌گران بومي جامعه از نظام اعتقادي كهن مردم تركمن، چه تصويري را بازتاب مي‌دهند؟ عناصر نمادين شفابخش در آئين شمنيسم اقوام تركمن كدام‌اند؟ نظام اعتقادي مردم تركمن و خاستگاه‌هاي فرهنگي-بومي آن‌ها در ارتباط با باورهاي شمني چگونه تببين مي‌شوند؟ اطلاعات و يافته‌ها با روش ميداني و مشاهدۀ مستقيم مردم‌شناسانۀ مبتني‌بر رويكرد قوم‌باستان‌شناسي به‌همراه استفاده از منابع موثق كتابخانه‌‌اي، گردآوري شده‌اند. يافته‌هاي اصلي پژوهش به پايۀ نمادها و نشانه‌هاي شمنيسم، به‌عنوان باورها و آئين‌هاي كهن اقوام تركمن استوار است. پري‌خوان‌ها (پر‌خوان) در بين اقوام تركمن به‌عنوان اصلي‌ترين و آخرين بازماندۀ شمن‌ها به‌شمار مي‌روند. هريك از پري‌خوان‌ها لشكري از اجنه را در اختيار و فرمان خود دارند. در اين پژوهش سعي خواهد شد به پرسش‌هاي اساسي مانند عناصر كليدي نمادين در آئين شمنيسم، جايگاه شمن باوري در نظام اعتقادي تركمن‌ها و خاستگاه‌هاي تاريخي-فرهنگي آئين شمنيسم در فرهنگ اقوام تركمن پاسخ دهد.

Among the Turkmen, shamanism is the ape tic method based on ancient ethnic beliefs, which is still a common notion that has gradually been merged with religious beliefs and symbols of shamanism with religious fusion have continued to this day. The main purpose of this study is to investigate the basic concepts of symbols that originated from the beliefs, rituals and rituals of the Turkmen tribes of their primitive religions. Information the findings were collected by field method and direct observation using the main library resources. The main findings of the research are based on the symbols and signs of shamanism, as the ancient beliefs and rituals of the Turkmen tribes. Fairy readers are considered to be the main and last survivors of shamans among the Turkmen tribes each of the fairy readers has an army of goblins at their disposal and command this study tries to answer basic questions such as key elements in shamanism, the place of shamanism in the Turkmen belief system and the historical – cultural origins of shamanism in Turkmen culture.