بررسي‌هاي باستان‌ سنجي در محوطۀ اورارتويي قلعه ‌بسطام با استفاده از روش مغناطيس ‌سنجي

Archaeological Investigation at the Urartian Sites of Bastam Castle Using Magnetics Method

روش مغناطيس‌ سنجي به‌ دليل نداشتن اثرات مخرب محيطي يكي از بهترين روش‌ها در اكتشافات باستان‌شناسي به‌ شمار مي‌آيد. قلعۀ اورارتويي بسطام با 80 هكتار مساحت يكي از سه قلعۀ بزرگ اورارتوها در شمال‌غرب ايران است كه در 9 كيلومتري شهر قره‌ضياءالدين در شمال استان آذربايجان‌غربي واقع شده است. هدف از انجام اين پژوهش، شناخت بهتر اين محوطه با استفاده از دانش نوين و شيوه‌هاي جديد بررسي در باستان‌شناسي بدون كوچك‌ترين دخالت در محوطه است. پرسش مطرح‌شده در اين پژوهش درخصوص شناسايي معماري اورارتوها در بخش محوطۀ مسكوني و بخش شرقي قلعه است. اين پژوهش با استفاده از روش مغناطيس‌سنجي به شناسايي ساختارهاي زيرسطحي محوطۀ باستاني قلعه‌بسطام پرداخته است. به اين‌منظور داده‌هاي مغناطيس‌سنجي در محدودۀ موردنظر برداشت‌ شده و پس از تصحيحات لازم روي داده‌ها، نقشه‌هاي آنومالي مغناطيسي تهيه گرديد. نقشه‌هاي حاصل از بررسي مغناطيس‌سنجي و داده‌هاي به‌دست‌آمده از گمانه‌هاي باستان‌شناسي نشان‌دهندۀ وجود ساختارهاي معماري منظم و متراكم در بخش محلۀ مسكوني است. فضاهاي معماري درجهت شرقي-غربي و در امتداد هم گسترش يافته‌اند و از قطعات سنگ در ابعاد بزرگ و متوسط با ملات گِل در ساخت آن‌ها استفاده شده است. ساختار معماري در بخش شرقي شامل بناهاي تك‌واحدي است كه احتمالاً براي استفادۀ طبقات پايين جامعه بوده است. در جنوب قلعه بقاياي لايه‌هاي خاكستر و كف سنگ‌فرش به‌دست آمده كه نشان‌دهندۀ وجود لايه‌هاي استقراري اورارتويي است و در سمت غرب قلعه در امتداد رودخانۀ آغ‌چاي بخشي از بقاياي كانال آبرساني ديده مي‌شود كه نشان‌دهندۀ استفاده ساكنان از اين كانال جهت تأمين آب قلعه است كه از قطعات سنگ با ملات گِل و آهك ساخته شده است.

today, the non-destructive geophysical methods such as Magnetometry used to detect the archaeological discoveries without harmful environmental effects that only use natural properties of the subsurface material. The 80 hectares Urartian Bastam Castle is one of three large castles in Urartu in northwestern Iran. Therefore, determining the actual boundaries of the castle can determine its location in the east of the empire. This study aims to better understand Urartian sites using new knowledge and new methods of studying archeology without the slightest interference with the site. Using magnetic methods, the study identified the subsurface structures of the ancient site of Qala-e- Bastam. For this purpose, magnetic data in a rectangular square grid were regularly collected in the desired range and after the necessary corrections of the data, topography and map of magnetic anomalies were prepared. The results show that there are regular and high-density architectural structures in the residential area. Architectural spaces have expanded in a West-East direction and along each other, and large and medium stone pieces with mud mortar have been used in the construction of architectural spaces. On the south side of the lower part of the castle, the remains of ash layers as well as the sidewalk floor can be seen, which indicates the existence of settlement layers in this area of the castle. On the western side of the castle and along the Aghchai River, part of the remnants of the water canal can be seen. This indicates that the people who occupied the castle, used the Aghchai River to provide their water needs. The castle was built by constructing a water canal made of stone and mortar.