ساختارشناسي سنگ‌هاي خاكستري‌ سياه پايه ‌ستون‌هاي كاخ هخامنشي چرخاب برازجان

Characterization of Gray-Black Stone Pillars of the Achaemenid Palace of Charkhab Borazja

آثار پايه‌ستون‌هاي سنگي هخامنشيان به‌واسطۀ وسعت قلمرو فرمانروايي، در مناطق مختلف ايران به ثبت رسيده است. بقاياي اين سبك معماري را در مجموعه آثار: پاسارگاد، تخت‌جمشيد، نقش‌رستم، ليدوما و تُمب‌بت در فارس، آثار شوش در خوزستان، آثار سنگي هگمتانه در همدان، كاخ ريوي در استان خراسان شمالي و مجموعه كاخ‌هاي هخامنشي منطقۀ برازجان در استان بوشهر، مي‌توان ملاحظه كرد. معادن استخراج سنگ‌هاي اين بناها عمدتاً محلي تشخيص داده ‌شده‌اند؛ با اين‌حال، در استان بوشهر از دو معدن باستاني «پوزه‌پلنگي راهدار» و «تنگ‌گير برازجان» مي‌توان نام‌برد كه از معدن پوزه‌پلنگي بيشترين استخراج و به‌كارگيري سنگ‌هاي سفيد كرم‌رنگ براي كاخ‌هاي منطقۀ برازجان به ثبت رسيده است. مهم‌ترين پرسش‌هاي پژوهش پيشِ‌رو عبارتنداز اين‌كه، ساختارشناسي و ارتباط ميان سنگ‌هاي سياه-خاكستري به‌كار رفته در معماري هخانشي كاخ‌هاي برازجان چيست؟ اما جهت ساختارشناسي سنگ‌ خاكستري-سياه كاخ هخامنشي چرخاب برازجان، نمونه‌هاي اين نوع سنگ از كاخ‌ چرخاب برداشت گرديد كه اين نمونه‌ها با نمونه‌هاي سنگ خاكستري-سياه كاخ‌هاي بردك‌سياه و سنگ‌سياه برازجان مورد مقايسه قرار گرفتند. با بررسي‌هاي پتروگرافي مقاطع نازك به‌دست‌آمده از كاخ‌ها و آناليز شيمياييXRD و XRF روند ساختارشناسي نمونه سنگ‌هاي خاكستري-سياه كاخ‌هاي هخامنشي منطقۀ برازجان وارد مرحلۀ تازه‌اي گرديد. نتايج مطالعات پتروگرافي حاكي از آن است كه نمونه‌ سنگ‌هاي خاكستري-سياه كاخ‌ چرخاب با نمونۀ كاخ سنگ‌سياه و بردك‌سياه با توجه به زمينۀ ميكرواسپارايتي تا اسپارايتي و مقدار كم ميكرايت، همچنين ساختار لايه‌لايه‌اي، با يكديگر مطابقت دارند. همچنين ارزيابي نمونه‌هاي آناليزي XRD و XRF اين سنگ‌ها حاكي از آن است كه نمونه‌هاي كاخ چرخاب و سنگ‌سياه يكسان هستند. باتوجه به اين‌كه رد معدن‌كاري براي سنگ‌هاي خاكستري-سياه در استان بوشهر تاكنون يافت نشده؛ بنابراين مي‌توان ادعا كرد كه اين سنگ‌ها از يك معدن غيرمحلي ناشناخته، استحصال و استخراج‌ شده‌اند.

Due to the extent of the empire’s territory, the remains of the Achaemenid stone pillars have been registered in different parts of Iran. The remains of this architectural style can be seen in the monumental set of Pasargadae, Persepolis., Naqsh-e Rostam, Lidoma and Tomb-e Bot in Fars Province, the remains of Shush in Khuzestan Province, and stone works of Ecbatana in Hamedan, Rivi Palace in Northern Khorasan Province, and Achaemenid palaces in Borazjan region in Bushehr province. The rock mining of these monuments was recognized as local. However, in Boushehr Province, two ancient mines of Pouzepalangi Rahdar and Tang-e Gir of Borazjan Region have been named. The maximum extraction and application of the crème color stones from the Puze- Palangi mine were registered from the palaces of the Borazjan Region. However, for the geological structure of the black-gray stone of Acamenian palace in Charkhab of Borazjan, samples of this type of stone were extracted from Charkhab palace. These samples were compared with the gray-black samples of the Bardak-e Siah and Sang-e Siah Palaces of Borazjan. With the petrographic studies of thin sections obtained from the palaces and chemical analysis of XRD and XRF, the structural process of the gray-black samples of the Achaemenid palaces of the Borazjan region entered a new stage. The results of the petrography studies indicate that the gray-black stone samples of Charkhab palace corresponded to the sample of Sang-e Siah Palace and Badak-e Siah, considering the microsprite and sprite background, and the few amount micrite as well as the layered structure. Also, the analysis of the analytical samples of XRD and CRF of these stones indicates that the samples of Charkhab Palance and Sang-e Siah are the same. Given that no trace was found in the mining for the gray-black stones in Boushehr Province so far, it can be then claimed that these stones were extracted from a non-local mine.