بازي هنري با كلمات به عنوان شاخصۀ سبكي مغفول بيدل دهلوي

شعر بيدل دهلوي يكي از ديريابترين اشعار تمام ادوار شعر فارسي است. عوامل متعددي در پيچيدگي شعر بيدل دخيلند كه اغلب آنها نيز به نوبۀ خود مقوله هاي سبكساز وي را تشكيل ميدهند؛ يكي ازاين عواملِ تعقيدساز شعر بيدل، «بازي با كلمات» است. بازي با كلمات، كه يكي ازنقاط ثقل جمالشناسي شعر بيدل است؛ به اين صورت در شعر وي جلوه گري ميكند كه بيدل براي دستيابي به معني بيگانه و طرز نو و خلق تناسبهاي غيرقابل پيشبيني، از زاويه اي غيرعرفي به كلمات نگاه ميكند. اين بازيهاي هنري در اشعار بيدل دهلوي در سطح كلمه، با انواع فعلها و اسمها صورت ميگيرد. نگارندگان كوشيده اند در اين جستار به شيوۀ تحليل محتوا به بررسي «بازي با كلمات» به عنوان يكي از شاخصه هاي سبكي اشعار بيدل بپردازد. حاصل پژوهش نشان ميدهد كه اين شگرد در سطح انواع فعل و اسم اعمال ميشود، و از ميان افعال در «كشيدن، خوردن، رفتن» و از بين اسمها در «تردستي، آب، خواب، شور» بسامد بسيار بالايي دارد و بيدل براي نيل به اين هدف، اغلب از آرايه هايي نظير ايهام، ايهام تناسب، تبادر، استخدام، استثناي منقطع، جناس تام، حسن تعليل و ... استفاده ميكند و گاهي نيز به شگردها متوسل ميشود كه جزءِ صنايع ادبي محسوب نميشوند، از مهمترين آنها ميتوان به توجه به معني ظاهريِ هسته يا كلمۀ مركزي در عبارتها و تركيبهاي كنايي و توجه به معنيِ غير متعارفِ كلمه نام برد.